ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Το θέμα της σημερινής συζήτησης είναι και σημαντικό για τον κόσμο του κινήματος αλλά και δύσκολο. Σημαντικό, γιατί η παγκόσμια ιστορία των κινημάτων αλλά και η πρόσφατη εμπειρία των κινημάτων στην Ελλάδα δείχνουν στον ένα ή στον άλλο βαθμό το ρόλο που μπορεί και πρέπει να παίξει η τέχνη ως δευτερεύον όπλο δίπλα στο βασικό όπλο της ταξικής οργάνωσης και πάλης. Δύσκολο, γιατί μιλάμε για ένα εν εξελίξει ζήτημα, γεγονός που γίνεται ακόμη πιο χαρακτηριστικό όσον αφορά την καλλιτεχνική δημιουργία. Και αυτό γιατί η απεικόνιση των διεργασιών που συντελούνται στην κοινωνία μέσω της τέχνης γίνεται συνήθως με
κάποια μικρότερη ή μεγαλύτερη διαφορά φάσης. Παρόλ' αυτά, στη σημερινή μου τοποθέτηση θα επιχειρήσω να δείξω πώς βιώσαμε ως Τέχνη εν Κινήσει τη σύνδεση τέχνης και κινημάτων την τελευταία περίοδο μέσα από τις δράσεις μας, γνωρίζοντας πως το κουβάρι αυτής της ιστορίας μόλις έχει αρχίσει να ξετυλίγεται.
Ας γυρίσουμε λοιπόν πίσω στον Φλεβάρη του 2011. Η μεγειώδης απεργία πείνας των 300 εργατών μεταναστών μετράει ήδη πάνω από 20 μέρες. Καλλιτέχνες από διάφορους χώρους, ηθοποιοί, σκηνοθέτες και μουσικοί, δηλώνουν σε κοινή συνέντευξη τύπου στο χώρο της απεργίας την αμέριστη αλληλεγγύη τους σε αυτόν τον αγώνα. Αλληλεγγύη που, όπως λένε και οι ίδιοι, δεν εκφράζεται από προνομιούχους και φιλάνθρωπους, αλλά από αθρώπους που στη νίκη της απεργίας πείνας βλέπουν τη νίκη όλων των ανέργων, των επισφαλώς εργαζομένων, όλων των νέων που βλέπουν το σκληρό μέλλον που τους επιφυλλάσουν οι “από πάνω”. Εκφράζεται από καλλιτέχνες που ως εργαζόμενοι βιώνουν και αυτοί τη σαρωτική λαίλαπα της καπιταλιστικής κρίσης, και οι οποίοι πολλές φορές δεν μπορούν να ζήσουν από την ίδια τους την τέχνη και είναι υποχρεωμένοι να κάνουν και άλλες δουλειές, όταν δεν είναι άνεργοι. Έχει προηγηθεί συναυλία υποστήριξης στους απεργούς πείνας στο Μουσείο με τη συμμετοχή πολλλών γνωστών μουσικών και συγκροτημάτων.
Επόμενο ραντεβού της τέχνης με το κίνημα στο οποίο δώσαμε το παρόν αποτελεί η διοργάνωση του KERATEA ART RESISTANCE Festival. Τρεις μέρες με μουσικές από δεκάδες συγκροτήματα, με θέατρο, με χορό, με εκθέσεις φωτογραφίας και εικαστικών, με τη λειτουργία θεματικών εργαστηριών και με την παρουσία πλήθους κόσμου αποτέλεσαν το καλύτερο επισφράγισμα του νικηφόρου αγώνα των κατοίκων της Κερατέας καθώς και ένα πραγματικά σημαντικό πολιτισμικό γεγονός. Σημαντικό όχι μόνο όσον αφορά την συμμετοχή εκατοντάδων καλλιτεχνών από πολλά είδη τέχνης, αλλά και για τον αδιαμεσολάβητο χαρακτήρα οργάνωσής του που προσπάθησε να φέρει σε πραγματική επαφή τους καλλιτέχνες με τον αγωνιζόμενο λαό της Κερατέας και με το το κοινό. Ένα στοιχείο που πρέπει κατά τη γνώμη μας ως συλλογικότητα να κρατήσουμε από τη διοργάνωση αυτή, είναι αυτό ακριβώς το μοντέλο συλλογικής δράσης στα καλλιτεχνικά δρόμενα που αποτέλεσε το φεστιβάλ στην Κερατέα. Στοιχείο το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα μια νέα πρόταση σύνδεσης ανάμεσα στην Τέχνη και το κίνημα, και το οποίο με το βάθεμα της κρίσης και την ανάπτυξη των λαικών προτωβουλιών εκτιμούμε ότι θα αναπτύσσεται όλο και περισσότερο.
Με αυτό το σκεπτικό θα ήταν σοβαρό λάθος να μην αναφέρουμε και την ανάπτυξη μορφών καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και αντίστασης στα πλαίσια του κινήματος των πλατειών. Μέσα από την οργάνωση από τον λαό μορφών άμεσης δημοκρατίας, αρχικά στην πλατεία Συντάγματος και έπειτα σε πάμπολες πλατείες της χώρας, ξεπήδησε και ένα εναλλακτικό πρότυπο καλλιτεχνικής παρέμβασης. Όχι αυτό του καλλιτέχνη-πεφωτισμένου διανοούμενου ο οποίος με τη φωτεινή του δάδα προσπαθεί να δείξει το δρόμο στους καταπιεσμένους, αλλά του καλλιτέχνη που ανιχνεύει να ξανασυνδεθεί με αυτούς στη βάση των κοινών τους ταξικών συμφερόντων και αγώνων. Της τέχνης που γεννιέται μες στην αποπνικτική ατμόσφαιρα των δακρυγόνων και εμπνέεται από τον ήχο των συνθημάτων. Σε αυτές της συνθήκες, αγωνιστής και καλλιτέχνης, καλλιτέχνης και εργαζόμενος γίναν ένα.
Γέννημα αυτής της σύμπραξης αποτέλεσαν οι “Καλλιτέχνες Ενάντια στο Μνημόνιο”, φέροντας μαζί τους τα πρωτοπόρα χαρακτηριστικά αλλά και τις αντιφάσεις του κινήματος των πλατειών. Καλλιτέχνες που κατάφεραν με τα τραγούδια τους να μας εμψυχώσουν σε πραγματικά δύσκολες στιγμές του αγώνα και που προσπάθησαν με πρωτότυπα πολλές φορές μέσα να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους ενάντια στην κυρίαρχη πολιτική. Ποιος μπορεί άλλοστε να ξεχάσει την περσινή παρέλαση της 25ης Μαρτίου, με τις προσαγωγές από την αστυνομία διαμαρτυρόμενων καλλιτεχνών αλλά και σκεπασμένων με νάυλον σακούλες ανδρείκελων, που αποτελούσαν υλικό μιας αθόρυβης αλλά στοχευμένης εικαστικής παρέμβασης με θέμα την ανεργία!
Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τις συναυλίες που έγιναν στο πλαίσιο των μεγαλειωδών απεργιών που έλαβαν και λαμβάνουν χώρα το τελευταίο διάστημα, με αποκορύφωμα τις μαζικότατες γενικές απεργίες και τις δυναμικές απεργίες διαρκείας σε αρκετούς κλάδους: Συναυλίες αλληλεγγύης στον αγώνα των απεργών Χαλυβουργών, των εργαζόμενων στον Τύπο, των απεργών του Alter, των απεργών γιατρών που κατέλαβαν το Υπουργείο Υγείας και πολλές άλλες. Ειδικά οι συναυλίες που έγιναν στους ίδιους χώρους των απεργιών μπορούμε να πούμε ότι βρέθηκαν πολλές φορές στην καρδιά του αγώνα. Ενδεικτική για αυτό το ζήτημα είναι νομίζω είναι οι εμπειρία που αποκομίσαμε από τη συμμετοχή μας σε συναυλία στην κατελειμένη από εργαζόμενους ΔΕΗ της Μεσογείων. Μια συναυλία που πέρα από τα καθιερωμένα και πολλές φορές αναπόφευκτα τεχνικά ζητήματα, είχε και το ζήτημα της ανά πάσα στιγμής ενδοχόμενης εφόδου της αστυνομίας και διάλυσης της κατάληψης!
Συμπερασματικά, από όλη την προηγούμενη εμπειρία μας βλέπουμε ότι τα κοινωνικά κινήματα και η τέχνη συνδέονται με μια διαλεκτική σχέση: απ' τη μία τα κινήματα επιρρεάζουν και εμπνέουν την τέχνη, τόσο όσον αφορά την αισθητική της (μορφή, περιεχόμενο) όσο και τον τρόπο με τον οποίο αυτή παράγεται, διανέμεται και προωθείται. Και απ' την άλλη η τέχνη ως μορφή έκφρασης και επικοινωνίας αφουγκράζεται ή ακόμα και προβλέπει καμιά φορά τις κοινωνικές διεργασίες και εξελίξεις, συμβάλοντας στην ανάπτυξη τους τόσο με την ηθική/ψυχολογική στήριξη των αγωνιζόμενων στρωμάτων όσο και με το να αποκρυσταλλώνει με έναν πιο διαισθητικό τρόπο χαρακτηριστικά και “αλήθειες” της πραγματικότητας των κινημάτων.
Θα ήθελα να κλείσω με ένα απόσπασμα που βρήκα στο βιβλίο του Μιχάλη Παπαμακάριου “Φυσάει Κόντρα”, το οποίο αποτελεί δήλωση του Θανάση Γκαιφύλλια στον Μιχάλη στο πλαίσιο αφιερώματος του περιοδικού Δίφωνο για το σύγχρονο πολιτικό τραγούδι το 2003. Είναι πιστεύω χαρακτηριστικό της κατάστασης που επικρατούσε και συνεχίζει να επικρατεί σε έναν βαθμό στην Ελλάδα τα τελευταία αρκετά χρόνια σχετικά με μεγάλα τμήματα της εγχώριας μουσικής σκηνής, ακόμα και αν αρκετοί από τους καλλιτέχνες που την απαρτίζουν συμμετέχουν σε συναυλίες με κοινωνικό-πολιτικό χαρακτήρα:
“Για ποια συμμετοχή σε κινήματα να μιλήσουμε, αφού, πλην φωτεινών εξαιρέσεων, η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιτεχνών συμμετέχει με πάθος σε κουνήματα. Βέβαια, μπορεί κάποιος να αντιτάξει το επιχείρημα... και τι να κάνουν όταν πολίτες και πολιτικοί διαγκωνίζονται για το πρώτο τραπέζι πίστα στα “κέντρα πολιτισμού”. [...] Μέχρι στιγμής οι μόνοι που μπόρεσαν να σηκώσουν το αναστημά τους κόντρα στις επιταγές της μουσικής βιομηχανίας που θέλει τους νέους μας φλούφληδες και κυρίως απολιτίκ είναι οι Έλληνες ράπερς, που έμαθαν να ξύνονται με τα δικά τους νύχια, κι έτσι μπόρεσαν να διαφυλλάξουν την πολύτιμη αυτονομία του λόγου. Μιλάω για συγκροτήματα σαν τους Active Member, με καθαρές κουβέντες δηλαδή.
Στη χώρα των μεγάλων αγώνων, των μεγάλων ποιητών, των μεγάλων συνθετών, έμειναν οι ράπερς να μιλούν γύρω από τη σβησμένη φωτιά. Και κάθε φορά που οι επιτροπές ειρήνης διοργανώνουν συναυλίες διαμαρτυρίας, αρκετοί είναι αυτοί που παίρνουν μέρος για να εξασφαλίσουν τα άλλοθι που τους προσφέρει η συμμετοχή, προσπαθώντας επί σκηνής να θυμηθούν λόγια και μέτρα μιας άλλης ένδοξης εποχής. Το πράγμα γίνεται πιο μελαγχολικό κάθε φορά που τα μέλη της ορχήστρας κοιτάζουν το ρολόι τους. Πρόωρο γήρας... Βλέπετε, η πολιτική και το τραγούδι είναι βίοι παράλληλοι. Μαζί στην ακμή, μαζί και στην παρακμή”.
Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι η ακμή των εργατικών αγώνων θα φέρει μαζί της και μια καινούρια ακμή της συνειδητά πολιτικοποιημένης τέχνης: μιας τέχνης αντίστασης στο πλευρό των εργαζομένων!!
Κώστας Καρβούνης, μέλος της ΤΕΚ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου