Μητέρα Φάλαινα Τυφλή: Δεν είναι λίγες οι φορές που όλοι μας νιώθουμε «ναυάγια» στην καθημερινότητά μας. Πάντως η αισιοδοξία και το όραμα, δεν παύουν να μας συντροφεύουν...

από το Avopolis

Η Μητέρα Φάλαινα Τυφλή είναι μία από τις αξιόλογες περιπτώσεις της νέας τραγουδοποιίας στη χώρα μας. Με ζεστή ακόμα τη δεύτερη δουλειά της –και με πολύ πρόσφατη την επίσημη παρουσίασή της– βρήκαμε τον «άνθρωπο πίσω απ’ το κήτος», Διαμαντή Διαμαντίδη, κι εκείνος προθύμως (και εκτενώς) συζήτησε μαζί μας για τον δίσκο Ναυάγια Στη Στεριά, την ιστορία και τα σχέδια της Φάλαινας, αλλά και για θέματα ευρύτερου κοινωνικοπολιτικού ενδιαφέροντος…

Είχατε την παρουσίαση του νέου σας δίσκου στον Σταυρό Του Νότου, πριν μία εβδομάδα. Πώς πήγε; Με τι διάθεση έγιναν αποδεκτά τα καινούργια σας τραγούδια; 

Ύστερα από εβδομάδες προετοιμασίας και προβών, ανεβήκαμε με πολλή όρεξη για να παρουσιάσουμε τα νέα μας τραγούδια. Πιστεύω πως όσοι ήρθανε να μας δουν και να μας ακούσουν πέρασαν καλά και το χάρηκαν με την ψυχή τους· αγκάλιασαν τα τραγούδια και μας το έδειξαν με τον πιο έκδηλο τρόπο. Από τη σκηνή βλέπαμε κόσμο να χορεύει, να μας χαμογελάει, αλλά και να ψελλίζει τους στίχους μας, παρότι πρόκειται για τραγούδια που δεν έχουμε παίξει πολύ στις συναυλίες μας. Κι από άποψη προσέλευσης είμαστε αρκετά ικανοποιημένοι: φαίνεται ότι έχουμε αρχίσει να οικοδομούμε έναν πυρήνα ανθρώπων οι οποίοι ακολουθούν τη Φάλαινα σχεδόν σε σταθερή βάση. Όμορφη διάθεση, χαμογελαστοί άνθρωποι, κάποιοι ήδη καλοί μας φίλοι, άλλοι καινούργιοι, πρόθυμοι να μας πιστέψουν και να μας αγκαλιάσουν.

Απ’ όσο διάβασα στην προαναγγελία της συναυλίας, στο αντίτιμο της εισόδου συμπεριλαμβανόταν και μια κόπια του νέου σας δίσκου. Σκοπεύετε να τον διακινείτε αποκλειστικά μέσω των συναυλιών ή θα διοχετευθεί κάποια στιγμή και στα δισκάδικα;

Θεωρήσαμε καλή ιδέα να δώσουμε αυτά τα λίγα πρώτα αντίτυπα του δίσκου στους επισκέπτες μας, δείχνοντάς έτσι την ευγνωμοσύνη μας, αλλά και χαρίζοντάς τους ένα μικρό αναμνηστικό από τη βραδιά που θα επακολουθούσε. Δεν είναι εύκολοι καιροί για τα οικονομικά κανενός. Αυτό το γνωρίζουμε και το λαμβάνουμε σοβαρά υπ' όψιν μας. Σίγουρα κάθε μας συναυλία αποτελεί ιδανική περίσταση για όποιον θέλει να προμηθευτεί τους δίσκους μας στη «φυσική» τους μορφή. Από τον Μάιο πάντως θα μπορεί κανείς να βρει και τα δύο μας άλμπουμ σε επιλεγμένα δισκοπωλεία της Αθήνας και της περιφέρειας. Επίσης, σε λίγο καιρό θα βρίσκονται και στην ιστοσελίδα μας falaina.gr, όπου θα διατίθενται για δωρεάν downloading.

Το ότι γράφετε και κυκλοφορείτε το υλικό σας μόνοι, συμβαίνει από ανάγκη (λ.χ. επειδή ίσως έχουν απομείνει ελάχιστα ενεργά label) ή από επιλογή; 

Η Πλαγκτόν Μουσικές Παραγωγές αποτελεί την αποκλειστική μας ετικέτα, καθώς και της όποιας μελλοντικής απόπειρας άλλων μουσικών εγχειρημάτων. Οπότε είναι πρωτίστως επιλογή, για να διατηρήσουμε την εποπτεία στην ποιότητα και στην αισθητική της δημιουργικότητάς μας. Κατά δεύτερον αποτελεί και φυσική ανάγκη, καθώς τα λίγα ενεργά δισκογραφικά label στη χώρα μας είτε αναζητούν διαφορετικά μουσικά είδη –με έμφαση στην αγγλόφωνη τραγουδοποιία– είτε έχουν περιορισμένη ή μηδενική διάθεση να στηρίξουν με το ανθρώπινο δυναμικό τους και με συντονισμένη προσπάθεια κάτι σαν τη Φάλαινα. Δεν είναι όλα για όλους και (τηρουμένων των αναλογιών) αυτό είναι απολύτως κατανοητό. 

Πώς θα λέγατε ότι έχει εξελιχθεί ο ήχος σας, συγκριτικά με την Ορχήστρα Στο Βυθό; 

Θεωρώ πως το δύσκολο εγχείρημα του ήχου της Φάλαινας αποτυπώνεται πλέον με μεγαλύτερη επιτυχία και σαφήνεια απ’ ό,τι στην Ορχήστρα Στο Βυθό. Αυτό ισχύει τόσο για τις συναυλιακές μας εμφανίσεις όσο και για το στούντιο. Καθοριστική υπήρξε η σύνθεση των ανθρώπων που εργάστηκαν πάνω στο υλικό των Ναυαγίων Στη Στεριά –μουσικοί με μεγαλύτερη εμπειρία και δεξιοτεχνία– όπως επίσης και η προεργασία που έγινε πριν μπούμε στο στούντιο Shakti για να ηχογραφήσουμε. Μεγαλύτερη συναίσθηση στο τι κάνουμε με την ενορχήστρωση και τα ηχοχρώματα, περισσότερη αφαίρεση, πιο δυνατός, δεμένος και σκληρός ήχος σε ορισμένα τραγούδια, δημιουργία μιας ιδιαίτερης ατμόσφαιρας σε άλλα, μα και χώρος για αυτοσχεδιασμό, κυρίως στις συναυλίες. 

Ενώ τα τραγούδια σας εκπέμπουν γενικά μια αισιοδοξία (όχι αφελή σίγουρα), ο τίτλος του δίσκου (Ναυάγια Στη Στεριά) μάλλον βρίσκεται στον αντίποδα. Πώς τον επιλέξατε; 

Είναι εμπνευσμένος από ένα όψιμο τραγούδι που ερμήνευσε και δισκογράφησε ο Στέλιος Καζαντζίδης στη δεκαετία του 1990, με τίτλο “Έι Καπετάνιε” (σε μουσική Τάκη Σούκα και στίχους Σώτιας Τσώτου). Μου το έβαλε να το ακούσω ο φίλος και «συνφαλαινοδοιπόρος» Λευτέρης Πουλιού, ο οποίος παίζει πιάνο και πλήκτρα στα Ναυάγια Στη Στεριά. Αν και σας προτρέπω να το ακούσετε –τόσο για τη δύναμη της ερμηνείας του Στέλιου, όσο και για την εξαιρετική λαϊκή ενορχήστρωση– ο στίχος που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ο εξής: «Έι καπετάνιε θέλεις ένα ναύτη ακόμα / που είμαι τάχα στεριανός, ποια η διαφορά / να 'ξερες πόσο φαρμάκι ήπιε αυτό το στόμα / και τι ναυάγια έχω ζήσει στη στεριά». Η επιλογή λοιπόν του τίτλου είναι μια ρεαλιστική απόπειρα από μέρους μας να καταγράψουμε από πού ήρθαμε, πώς φθάσαμε μέχρι εδώ και πού βρισκόμαστε τώρα. Δεν είναι λίγες πάντως οι φορές που όλοι μας νιώθουμε «ναυάγια» στην καθημερινότητά μας, με τις δουλειές, τις συνθήκες ζωής στην πόλη και στη χώρα γενικότερα, με τις σχέσεις μας κ.ο.κ. Πάντως η αισιοδοξία και το όραμα, παρόλη τη γλυκόπικρη γεύση του τίτλου, δεν παύουν να μας συντροφεύουν. 

Συνεργαστήκατε και με τον Chris Eckman των Walkabouts. Ποιος ακριβώς ήταν ο βαθμός ανάμειξής του και τι θεωρείτε ότι κερδίσατε δουλεύοντας με έναν τέτοιο μουσικό; 

Όταν ήρθαμε σε επαφή μαζί του στα τέλη του 2012, αρχίσαμε να συζητάμε την πιθανότητα να συνεργαστούμε στο επίπεδο της παραγωγής του επικείμενου (τότε) άλμπουμ μας. Λόγω φορτωμένου προγράμματος του Chris συμφωνήσαμε να κάνει την τελική μίξη του άλμπουμ στο στούντιο Zuma, το οποίο διατηρεί στη Λιουμπλιάνα. Αυτό που κερδίσαμε δουλεύοντας μαζί του (πέρα βεβαίως από το πολύ όμορφο και ξεχωριστό αποτέλεσμα στον ήχο), είναι η γνώση και η εμπειρία του να συνεργάζεσαι έστω και από απόσταση με κάποιον του οποίου οι πρωτοβουλίες, η αισθητική και γενικά ο τρόπος που δουλεύει, έχουν προσδώσει σαφή ταυτότητα στη μουσική του, αλλά και στα πρότζεκτ στα οποία εμπλέκεται. Η σαφήνεια, η στόχευση και η αφαίρεση είναι οι τρεις έννοιες και αξίες που αποτυπώθηκαν στη μουσική μας, «ξεσκαρτάροντας» σ’ έναν βαθμό τις εκατοντάδες ιδέες μας και καταλαγιάζοντας τον υπέρμετρο –πολλές φορές– ενθουσιασμό μας. 

Είναι άξιο λόγου πως ο Chris μας ξεκαθάρισε απ’ την αρχή πως, ακόμα κι όταν κάνει απλώς τη μίξη ενός υλικού, προσφέρει και συνεισφέρει και στην παραγωγή του, με τρόπο που να χτίζει σταδιακά την ατμόσφαιρα του κάθε τραγουδιού αλλά και να εντείνει τη δραματικότητα των συνθέσεων. Το να εγκαταλείπεις τον έλεγχο των ηχογραφήσεών σου με αυτόβουλη αυταπάρνηση, σε φθάνει πραγματικά σ’ ένα είδος «τυφλής πίστης». Κάτι που σε ανταμείβει, όχι μόνο μέσω του αποτελέσματος, αλλά και μέσω της διαδικασίας.

 Θυμάμαι το τραγούδι “Μέρες Από Ατσάλι” από την ομώνυμη συλλογή που είχε κυκλοφορήσει η συλλογικότητα Τέχνη Εν Κινήσει. Εξ αυτού –των νοημάτων, δηλαδή, του ίδιου του τραγουδιού αλλά και την κίνηση της συλλογής– συμπεραίνω πως δεν αρνείστε την πολιτική πτυχή (ή δυναμική) που μπορεί να φέρει η μουσική. Έχετε σκεφτεί να εμπλέξετε περισσότερο την πολιτική (με την ευρεία της έννοια) μέσα στην τραγουδοποιία σας; 

Όλοι μας στη Φάλαινα έχουμε τις προσωπικές μας αναφορές· ο καθένας έχει τους δικούς του προβληματισμούς, τις ιδέες του, το υπόβαθρό του. Το συγκεκριμένο τραγούδι το έγραψα και το ηχογραφήσαμε με τη Φάλαινα το φθινόπωρο του 2012 –έναν χρόνο από την έναρξη της απεργίας των Χαλυβουργών (σ.σ.: η αφορμή για τη συγκεκριμένη συλλογή). Συζητήσαμε αρκετά πριν το προχωρήσουμε, γιατί ήθελα όλοι μας να νιώθουμε ικανοποιημένοι με αυτήν την επιλογή. Θεωρώ πως η πολιτική (όπως λες με την ευρεία της έννοια), είναι κάτι το οποίο εμπεριέχεται σε ό,τι κάνουμε, γράφουμε, σκεφτόμαστε, σε ό,τι μοιραζόμαστε και δημιουργούμε. Ένα ερωτικό τραγούδι, ένα τραγούδι που λέει μια ιστορία για μία σχέση, που μιλάει για την οικογένεια, την πνευματική αφύπνιση, τα αδιέξοδα, τις στεναχώριες και τους καημούς, όλα μα όλα, έχουν το πολιτικό τους στίγμα. Οπότε η πολιτική πτυχή, λίγο ως πολύ, εντοπίζεται τόσο στον τρόπο με τον οποίον εργαζόμαστε με τη Φάλαινα, όσο και στα τραγούδια μας, στους στίχους κ.λ.π. 

Επιπλέον, η πολιτική δυναμική είναι βεβαίως κάτι που επιχειρούμε περισσότερο με τις “Μέρες Από Ατσάλι”, αλλά και με κομμάτια όπως τα “Ρόδι” ή “Πλοία Της Γόνιμης Γραμμής” τα οποία επίσης βρίσκονται στο Ναυάγια Στη Στεριά. Αν με ρωτήσεις προσωπικά, σου λέω πως έχω κατά νου να γράψω πιο «στρατευμένα» τραγούδια –είτε μόνος, είτε και με τη Φάλαινα εάν προκύψει. Είναι, πιστεύω, καθήκον μας ως καλλιτέχνες και δημιουργικοί άνθρωποι να καταγγείλουμε, να κάνουμε κριτική, ακόμη και να ξεσηκώσουμε στο επίπεδο της πολιτικής και κοινωνικής δράσης, όσο το δυνατόν περισσότερο και όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Με συναίσθηση των πράξεών μας, αλλά και με ταξική και κοινωνική συνείδηση. Αν δεν είναι τώρα ο καιρός, πότε είναι;  

Πώς βλέπεις λοιπόν να αντιδρά η –ας την πούμε– πολιτισμική παραγωγή του τόπου απέναντι σε ό,τι συμβαίνει τα τελευταία χρόνια; Ποια η θέση της και κατά πόσο θεωρείς ότι έχει καταφέρει να ανταποκριθεί σε αυτήν; 

Εάν με το «πολιτισμική παραγωγή» αναφερόμαστε στους δημοφιλείς δημιουργούς/καλοθελητές της αριστερής διανόησης, τότε ίσως να απογοητεύσω με τη γνώμη μου. Καταλαβαίνω πως δεν συζητάμε για το «mainstream», δεν χρειάζεται να αναφερθούμε στους καλλιτέχνες του θεάματος. Για τους άλλους όμως, θεωρώ –και το τονίζω με απόλυτα καταγγελτικό χαρακτήρα– πως το κοινωνικό και πολιτικό τραγούδι έχει καταντήσει αξεσουάρ και φτιασίδι, με μόνη έγνοια τις αρπαχτές σε φεστιβάλ και μεγαλοσυναυλίες και με μια νοσταλγική διάθεση για κατανάλωση ετεροχρονισμένου μεταπολιτευτικού λούμπεν. Νομίζω πως πέρα από την συνθετική παράδοση του παρελθόντος, η οποία παραμένει διαχρονική στην ουσία της, οι μόνοι που ανταποκρίθηκαν στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση των τελευταίων 30 χρόνων είναι η underground πανκ τραγουδοποιία, το συγκρότημα των Υπεραστικών, παλιότερα η Ωχρά Σπειροχαίτη, μια μεγάλη μερίδα των εγχώριων χιπ χοπ καλλιτεχνών, το αγγλόφωνο εναλλακτικό ροκ και πανκ ροκ, όπως επίσης και κάποιοι από τους σπουδαίους τραγουδοποιούς της πρόσφατης γενιάς (Γιάννης Αγγελάκας, Θανάσης Παπακωνσταντίνου κ.ά.). 

Ακόμα και η Φάλαινα δεν αρνούμαι πως φέρει τα κατάλοιπα της μικροαστικής αντίληψης που πολλοί από εμάς κουβαλάμε. Ίσως πρέπει να είμαστε περισσότερο παρόντες στα κοινά, να παίρνουμε θέση ανοιχτά, να στηλιτεύουμε άθλιες πρακτικές σε πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο ή ακόμα και να παίζουμε περισσότερο για να υποστηρίξουμε με τη μουσική και την παρουσία μας τα δικαιώματα των εργαζομένων, των μεταναστών. Να παίρνουμε θέση εναντίον της κρατικής βίας και καταστολής ή κατά του φασιστικού φαινομένου, το οποίο πάντοτε υπήρχε ως το μακρύ χέρι του καπιταλισμού που φθίνει αργοσβήνοντας όλα αυτά τα χρόνια. Είναι μεγάλη βέβαια η συγκεκριμένη κουβέντα…

Ας επιστρέψουμε επομένως στη Φάλαινα. Ξεκινήσατε από την αρχή ως πολυμελές σχήμα ή προέκυψε η «διεύρυνση» στη πορεία; Κι αν προέκυψε, τι ώθησε προς τα εκεί; 

Η διεύρυνση θεωρώ πως υπήρξε φυσικό επακόλουθο, δεν ζοριστήκαμε καθόλου στην επίτευξή της. Ήδη από το Δεκέμβριο του 2006 ο αριθμός των μουσικών ήταν από 7 έως 15 μέλη. Και ήταν μέσα στους σκοπούς αυτή η έννοια της διευρυμένης μουσικής ομάδας: όχι τόσο με τη μορφή «κολεκτίβας», όσο μιας μικρής ορχήστρας με συμφωνικό χαρακτήρα και διάθεση, για ένα αποτέλεσμα σφιχτό, πειθαρχημένο και ευθύβολο. Επιπλέον, ο χαρακτήρας της προσωπικής μας σχέσης και της παρέας μας –το ότι δηλαδή βρισκόμαστε, βγαίνουμε, διασκεδάζουμε μαζί, κάνουμε βόλτες και εκδρομές– είναι κάτι ακόμα που ενδυναμώνει την ενέργεια του πολυάριθμου της Φάλαινας. Πάντως αυτόν τον καιρό και για λόγους ευελιξίας αλλά και οικονομίας, δουλεύουμε πάνω σε μια Μητέρα Φάλαινα «Μικρή» όπως τη λέμε· κάτι αντίστοιχο με τα πιο μικρά σχήματα που είχαμε επιχειρήσει παλαιότερα. Πρακτική η οποία θα μας δώσει την ευκαιρία να παίξουμε σε περισσότερους χώρους, τόσο στην Αθήνα όσο και εκτός. 

Ποια η διαδικασία που ακολουθείτε στη σύνθεση του υλικού σας; Κατά πόσο δηλαδή ξεκινάτε έχοντας μια λίγο ως πολύ πλήρη ιδέα (η οποία «απλώς» εμπλουτίζεται στην πορεία) και κατά πόσο η ιδέα αφήνεται να διαμορφωθεί επί της ουσίας στην πορεία; 

Τα περισσότερα τραγούδια της Μητέρας Φάλαινας Τυφλής, με εξαίρεση ένα ή δύο, τα έχω γράψει εγώ –τουλάχιστον στο επίπεδο των στίχων και των βασικών μουσικών δομών και φορμών. Στην ενορχήστρωση και στις λεπτομέρειες, η συνεισφορά όλων των παιδιών είναι πολύτιμη και αναμφισβήτητη. Σε κάθε τραγούδι, όλο και κάποιος έχει κάνει μια σπουδαία και ανεκτίμητη εργασία για να ακουστεί όπως πρέπει –λ.χ. σε κάποιο σημείο της αρμονίας ή στο σύνολο των εγχόρδων και σ’ εκείνο των πνευστών, ακόμα και στη σχέση μεταξύ των δύο, η οποία πάντοτε μας δυσκόλευε στο «κούρδισμά» της. 

Συνήθως, γράφω ένα τραγούδι ή μια σύνθεση άνευ στίχων, με συνοδεία κιθάρας ή πιάνου. Ύστερα ασχολούμαι (είτε παρέα με κάποιον από τη μπάντα που είναι διαθέσιμος, είτε μόνος μου), με τη δομή, την τονικότητα και τη φόρμα. Όταν μερικά από τα προσχέδια τραγουδιών φθάσουν σε μια πιο σαφή μορφή, τα ηχογραφώ πρόχειρα στο σπίτι για να τα εκθέσω στα υπόλοιπα φαλαινόπαιδα και να πάρω μια ανταπόκριση –αν τους αρέσει, αν τους βγάζει κάτι, αν πρέπει να το δούμε αλλιώς κ.λ.π. Πλήρη ιδέα δεν έχουμε σχεδόν ποτέ για το πού θα βγάλει μια τέτοια διαδικασία. Κάθε ιδέα εμπλουτίζεται σαφώς στην πορεία κι αυτό γίνεται με τη συνεισφορά όλων μας. Επομένως πάντοτε τα κομμάτια συνδιαμορφώνονται, τουλάχιστον στο μουσικό μέρος. 

Τα σχέδια της Φάλαινας για το μέλλον τι περιλαμβάνουν; Τόσο στο πρακτικό επίπεδο (επικείμενες συναυλίες κ.ο.κ.) όσο και σ’ αυτό των γενικότερων φιλοδοξιών… 

Τα σχέδιά μας περιλαμβάνουν την περαιτέρω προώθηση και προβολή του νέου μας υλικού με συναυλίες και συμμετοχές σε φεστιβάλ, όπως και τη δημιουργία κάποιων βίντεο συνδεδεμένων με τα τραγούδια του νέου άλμπουμ. Πάνω απ’ όλα, όμως, σκοπός μας είναι να επενδύσουμε ακόμη περισσότερο χρόνο στη μουσική μας, ως μπάντα αλλά και ο καθένας ξεχωριστά στο μουσικό του όργανο και στον ρόλο του. Σίγουρα μαζί με τα Ναυάγια Στη Στεριά ξεκινάει ένα ακόμα καινούργιο ταξίδι, με περισσότερες ευθύνες για όλους μας, περισσότερη πειθαρχία και στόχευση, έτσι ώστε να καταφέρουμε να παίξουμε και να ταξιδέψουμε όσο περισσότερο μπορούμε τη μουσική και τα τραγούδια μας. Παντού στην Ελλάδα, αλλά και –γιατί όχι;– και έξω από αυτήν. 

Η Μητέρα Φάλαινα Τυφλή είναι:

Διαμαντής Διαμαντίδης – κιθάρα, τραγούδι

Μιχάλης Κραουνάκης – σαξόφωνα

Τζωρτζίνα Κοκκινάκη – βιολί, φωνητικά

Λάμπης Μητσιάκης – τρομπόνι

Ειρήνη Συσκάκη – βιολί

Σωτήρης Πέπελας – τρομπέτα, φωνητικά

Μυρτώ Γουζίου – βιολοντσέλο

Αντώνης Σταυρόπουλος – ηλεκτρικό μπάσο

Διονύσης “DIO” Κώνστας – τύμπανα, κρουστά

Ηλίας Καλούδης – πιάνο, όργανο, rhodes