-->

Κυριακή 3 Μαΐου 2015

Λίγα λόγια για την θεατρική ομάδα "Φάντης Μπαστούνι" και τη δουλειά τους

Συνέντευξη για το Νόστιμον Ήμαρ των Βασίλη Κυριάκου (πρωταγωνιστής) και Νίκου Σέργη (σκηνοθέτης)

Η αυτοδιαχειριζόμενη θατρική ομάδα “ΦΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΤΟΥΝΙ” δημιουργήθηκε το 2013 στο πρότυπο της αυτοδιαχείρισης. Αυτή την περίοδο παρουσιάζει ανά την Ελλάδα το έργο του Howard Zinn “Μαρξ στο Σόχο”. Ο Μαρξ στο Σόχο, μολονότι δεν προέρχεται από την πένα ενός επαγγελματία δραματουργού, αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της εποχής μας. Η φανταστική επιστροφή του Μαρξ στην πατρίδα του καπιταλισμού και η εξίσου φανταστική ανάκληση της συνάντησής του με τον Μπακούνιν στο σπίτι του πρώτου, αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον Χ. Ζινν, προκειμένου να ανασυστήσει το ελευθεριακό αίτημα σήμερα. Στο έργο παρουσιάζονται ενδιαφέροντα στοιχεία από τη βιογραφία του Μαρξ καθώς και μια χαρτογράφηση των κινημάτων. 

1. Το έργο του Ζιν δείχνει πόσο επίκαιρος είναι ο Μαρξ και η φιλοσοφία του σήμερα. Ήταν ένας λόγος που επιλέξατε να το ανεβάσετε;  

Βασίλης Κυριάκου: Το έργο του Ζιν δυστυχώς θα είναι επίκαιρο και το 3033 μ.Χ. αν υπάρχει ο πλανήτης γη και ο καπιταλισμός. Κάλλιστα θα μπορούσε να γραφτεί και το 1905 μ.Χ. παραδείγματος χάριν. Μετά την Παρισινή Κομμούνα και τον σχηματισμό των πρώτων Σοβιέτ στην τσαρική Ρωσία και να περιγράφει την αθλιότητα του καπιταλιστικού συστήματος όπως και την εργαλειοθήκη των ιδεών του Μαρξ και να δείχνει πόσο αναγκαία είναι για την ανθρωπότητα η ανατροπή του καπιταλισμού. «Είναι θέμα διαλεκτικής!» απαντάει ο Μαρξ του Ζιν στην πρόταση των φυλλάδων σήμερα ότι είναι νεκρός ! Και συνεχίζει «Είμαι και δεν είμαι!»

Και επανέρχεται ακριβώς στη γη ως μια άλλη Δευτέρα Παρουσία για να αποκαταστήσει τις ιδέες του. Και ν’ απαντήσει και σ’ αυτούς που τον φοβούνται και τον διαβάζουν ανάποδα σήμερα για ν’ ανεβάσουν τα ποσοστά των κερδών τους σε περίοδο κρίσης αλλά και στους διάφορους «Πίπερ» που τον καπηλεύονται, αποστηθίζουν τσιτάτα και δηλώνουν «μαρξισταί». Πιστεύουν με όλη τους την καρδιά σ’ ό,τι έχει γράψει ο Μαρξ σαν άλλος Θεός και εκεί είναι που αρχίζει το πανηγύρι. Στο θέμα της ερμηνείας και υιοθέτησης της σκέψης του Μαρξ ως δόγμα διαιρώντας όλους αυτούς τους «μαρξιστάς» σε όλες τις πιθανές και απίθανες φυλές του Ισραήλ. 

Το πόσο γήινη είναι η φιγούρα του Μαρξ δηλώνεται εμφαντικά στην αρχή του κειμένου από τον Ζιν: «Μα αναρωτιέστε πώς επέστρεψα; Πήρα το αστικό». Παρ’όλα αυτά είναι αυτές οι ιδέες του που τον συγκρίνουν με τον άλλο μεγάλο κοινωνικό επαναστάτη τον Ιησού που επίσης έχει γίνει αντικείμενο παθολογικής λατρείας εξοβελίζοντας στ’ όνομά του στο πυρ το εξώτερον ό,τι μη «χριστιανικό»! « Η ιστορία επαναλαμβάνεται» θα έλεγε ο μπαρμπα-Κάρολος. Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι μετά την Βίβλο, το πιο διακινημένο βιβλίο είναι το Κεφάλαιο του Μαρξ. 

Νικος Σέργης: Η επιλογή του έργου έγινε υπό ιδιάζουσες συνθήκες, καθώς εκείνο τον καιρό εγώ ήμουν στην Ξάνθη για τις ανάγκες μιας νεότευκτης, αυτοδιαχειριζόμενης ομάδας, που δημιουργήθηκε στον κοινωνικό χώρο της πόλης: «Xanadu». Ο Βασίλης μού πρότεινε να συνεργαστούμε με ένα αμιγώς πολιτικό έργο, ισχυριζόμενος –λανθασμένα- ότι θα ήταν η τελευταία του θεατρική απόπειρα. Καρπό αυτής της διαδικασίας αποτελεί η ομάδα: «Φάντης Μπαστούνι». 

Το έργο προετοιμάστηκε σε έναν κοινωνικό χώρο, σε μια εποχή που το κοινό, όπως απέδειξαν και οι κατοπινές εξελίξεις, ήταν και πάλι έτοιμο να στραφεί στον πολιτικό λόγο, έστω και μέσω του θεάτρου. Σε όλα τα χρόνια της ακαδημαϊκής μου έρευνας ασχολούμαι με τη μαρξιστική φιλοσοφία (δημοσιεύσεις, διδασκαλία κ.λπ.). Η σκηνοθετική «ανάγνωση» του συγκεκριμένου κειμένου αποτελούσε, ως εκ τούτου, μια διπλή πρόκληση: αφενός καλλιτεχνικά και αφετέρου φιλοσοφικά, λ.χ. το να αναγνωρίσω την έμφαση που δίδεται στις ιδέες του νεαρού Marx. Έτσι, μου δόθηκε η ευκαιρία να ψηλαφίσω εκ νέου τις ιδέες του αμερικανικού μαρξισμού –στην προηγούμενη προσπάθειά μου είχα ασχοληθεί με τη θεωρία του Murray Bookchin. 

Πέραν τούτου, η επικαιρότητα του Marx σήμερα καταδεικνύεται, αν μη τι άλλο, με την είσοδο ενός μαρξιστή οικονομολόγου στο ελληνικό Κοινοβούλιο, γεγονός που αποδεικνύει ότι και η αριστερή κυβέρνηση αναζητά τις απαντήσεις στην κρίση στις επίκαιρες ιδέες του Marx. Εν τέλει, εκτός του ότι στις προσωπικές θεατρικές μας αναζητήσεις μέχρι σήμερα το πολιτικό έργο έχει προτεραιότητα, η εποχή μας βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο αναπροσανατολισμού, όπου ο μαρξισμός θα παίξει, κατά τη γνώμη μου πρωτεύοντα ρόλο στο μέλλον της κοινωνίας: αξιοπρέπεια, ελευθερία και κοινωνική ανάταση ή υποταγή στην κυριαρχία των χρηματοπιστωτικών κεφαλαίων (εθνικών και παγκοσμιοποιημένων); Η βούληση των λαών θα δώσει την απάντηση… 

2. Τι σημαίνει στην Ελλάδα του 2014 να συμμετέχεις σε έναν αυτοδιαχειριζόμενο θίασο; 

Β.Κ: Στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στην υφήλιο του ’14 το να συμμετέχεις σε μια αυτοδιαχειριζόμενη θεατρική ομάδα σημαίνει ότι γίνεσαι αυτόχειρας τρόπον τινά. Επιδιώκεις την «αποξένωση» ,για να χρησιμοποιήσω τον μαρξικό όρο από τα ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ του 1844, από τα Μπρούσκο της εποχής μας, από την αστυνομία θεάτρου και από καλογραμμομένους μυς των Βακχών. Σημαίνει ότι θα αποφύγουμε να παίξουμε κάτι από την κυρία Λένα Διβάνη -και ας μην πάρω ποτέ το πτυχίο της Νομικής- και σημαίνει ότι όσο είναι απ’ το χέρι μας ότι θα παίζουμε σε κοινωνικούς χώρους, φεστιβάλ ακόμα και σε κινηματοθέατρα που προσπαθούν να προβάλουν αντίσταση όπως και μιαν απόπειρα να δημιουργηθεί ένας άλλος πολιτισμός σε όλο αυτόν τον κυκεώνα αποξένωσης, εκμετάλλευσης και απανθρωπιάς. Σημαίνει να παίζεις για πρώτη φορά για σένα αλλά και για διάφορες εργατικές λέσχες θέατρο αποδεικνύοντας ότι θέατρο μπορούμε να παίξουμε όλοι και σχεδόν παντού.

Και έχει τη σημασία του –και τη συναισθηματική– να παίζεις στα σωματεία της γειτονιάς μέσα ουσιαστικά σε σαλόνια, χωρίς πολλά φώτα και με τον ακροατή να βρίσκεται στα 5 εκατοστά. Σημαίνει να είσαι οικονομικά προσιτός στον κόσμο είτε με κουτί οικονομικής ενίσχυσης είτε μ’ ένα προσιτό εισιτήριο. Σημαίνει να παίζεις , jouer έλεγε ο Μαστρογιάννι και όχι να ερμηνεύεις κατά την άποψη μου, ή να σκηνοθετείς και ας μην είσαι απόφοιτος Δραματικής Σχολής αλλά να έχεις την αισθητική σου και το πολιτικό σου κριτήριο.

Σημαίνει να σε πιάνει ο Σέργης, σε μια ταβέρνα στην Ξάνθη και να σου περιγράφει όλη την βαβούρα γύρω από το βιβλίο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ 1844 και εκεί που ξεχνάς τα λόγια σου να αναφέρεσαι στο κριτήριο των τρωκτικών γιατί τελικά δεν τα έφαγαν ενώ έλεγε συνέχεια η Τζένη-η γυναίκα του Μαρξ- να το εκδώσει. Μια τέτοια ομάδα σημαίνει να προσπαθεί να μην κρύβει τα πράγματα μέσα από το χαλί και να προσπαθεί να ανεβάζει έργα που να λένε πέντε πράγματα για την πολιτική, την αποξένωση, ακόμα και υπαινικτικά αλλά εμμέσως πλην σαφώς. Δεν είναι τυχαίο επίσης που μαζί με τον Νίκο Σέργη έχουμε ανεβάσει τον Φον Δημητράκη του Ψαθά και κάποια έργα του Σκούρτη με την ομάδα «ΣΦΑΛΜΑ επί ΓΚΟΝΤΩ». 

Ν.Σ: Οι πρωτόγνωρες εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα μας και αλλού (επιθετικός νεοφιλελευθερισμός – κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης, εργασιακή εξαθλίωση – Δεκέμβρης 2008, «κατοχή» χρέους στην Ελλάδα – κυβέρνηση της Αριστεράς κ.ο.κ.) επέτρεψαν σε νέες τάσεις αυτοδιαχείρισης να αναδυθούν μέσα στις κοινωνικές στάχτες της κρίσης. Η συμμετοχή επί χρόνια σε αυτοδιαχειριζόμενες θεατρικές ομάδες, μας δημιούργησε μια «κουλτούρα» συλλογικότητας, η οποία έγινε με το πέρασμα του χρόνου άποψη! Η αμεσοδημοκρατική διαδικασία, την οποία γνώρισαν οι μάζες στις πλατείες, ήταν για μας ένα εγχείρημα που ξεκίνησε το 2007 από ένα επιτυχημένο πείραμα (δημιουργία της αυτοδιαχειριζόμενης θεατρικής ομάδας: «Σφάλμα x Γκοντώ» στα Ιωάννινα), το οποίο έγινε κατάκτηση. 

Έτσι, λοιπόν, βρεθήκαμε να μοιραζόμαστε την εμπειρία της αυτοδιαχείρισης, σε μια εποχή που η «άρνηση» του παρόντος κόσμου βρήκε την έκφρασή της στις νέες μορφής συλλογικότητας. Αναμφισβήτητα, ο ρομαντισμός που εκπέμπουν τα ανάλογα εγχειρήματα, είτε με την κυριολεκτική έννοια –άρνηση- είτε με την αγοραία, δεν μπορούσε παρά να μας εμπνεύσει. Αφενός η επικαιρότητα της «επιστροφής» του Marx –σκηνικά και πνευματικά- σε μια εποχή κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και αφετέρου ο αμεσοδημοκρατικός χαρακτήρας των ομάδων στις οποίες συμμετείχαμε, θέτει ασφαλώς σε προτεραιότητα τη συνεργασία του «Φάντη» με ανάλογες συλλογικότητες κατά τη διάρκεια της περιοδείας σε όλη την Ελλάδα. 

3. Έχετε στηρίξει έμπρακτα τον αγώνα των εργαζομένων της ΕΡΤ. Πιστεύετε, ότι η τέχνη είναι πολιτική;

Β.Κ.: Η τέχνη είναι πολιτική ακόμη κι όταν θες να παίξεις μόνο κάτι «απολιτίκ». Η ομφαλοσκόπηση δεν πιστεύω ότι βοηθάει ιδιαίτερα την ανθρωπότητα. Καλές οι αγάπες, άγιος ο έρωτας αλλά ποτέ δεν είναι ανεξάρτητος από το περιβάλλον που αυτός αναπτύσσεται. Διαφορετικά φαντάζομαι τα ένιωσε όλα αυτά ο άστεγος Τζόναθαν που αφησε την τελευταία του πνοή έξω από το κοινοβούλιο του Δουβλίνου. Μόλις τώρα έμαθα από τον ΣΚΑΙ πως ο Μραντ Πιτ «βάφει τα νύχια του». Έτσι η επιλογή να παίξουμε στην κατειλημμένη ΕΡΤ μέσα στο τηλεοπτικό στούντιο στη Θεσσαλονίκη ήταν πέρα ως πέρα πολιτική. 

Μια πράξη στήριξης –πολιτικής, πολιτιστικής και οικονομικής- σε αυτούς που παλεύουν ενάντια στο μαύρο, σε ανθρώπους που μας ενημερώνουν για τα προβλήματα του απλού ανθρώπου και όχι για τα προβλήματα του Πιτ και σε ανθρώπους που παίρνουν μεριά και θέση μάχης απέναντι στα Μνημόνια, στα αίτια της κρίσης και στις κυβερνήσεις ακόμα και στη νοοτροπία του καναπέ που κουβαλάμε ακόμα. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον Δημήτρη Μακρή για την ζεστασιά του και την θέλησή του να ανέβει η παράστασή στο στούντιο της ΕΡΤ-3.Θελήσαμε διακαώς όπως παίξουμε και στην Αθήνα για την ΕΡΤ OPEN, πράγμα που δυστυχώς δεν κατέστη δυνατό για διάφορους λόγους. 

Ευχόμαστε ολόψυχα όπως ο αγώνας 20 μηνών να δικαιωθεί και οι απολυμένοι εργαζόμενοι να επιστρέψουν σε μια λεύτερη και δημόσια ΕΡΤ χωρίς φάγωμα κονδυλίων και λογοκρισία. Θέλουμε μια ΕΡΤ, που θα λέει τα πράματα με το όνομα της. Τα σύκα – σύκα και τη σκάφη – σκάφη. Θέλουμε μια ΕΡΤ, που οι εργαζόμενοι και η κοινωνία θα έχουν το πρώτο λόγο. Θέλουμε μια ΕΡΤ της κοινωνίας που θα είναι πάντα κριτική στον εκάστοτε διαχειριστή της αστικής εξουσίας. Αυτό όμως δεν θα έρθει έτσι «νέτα- σκέτα» και το γνωρίζουν και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. 

Δυστυχώς ή ευτυχώς παρά τα όποια σπέρματα, απουσιάζουν οι Καταστασιακοί και οι Ρώσοι φουτουριστές της εποχής μας. Απουσιάζει η συλλογικότητα ακόμη και μέσα στην συλλογικότητα. Απουσιάζει η συντροφικότητα ανάμεσα ακόμα και σε «συντρόφους». Πάντως αξίζει να διαβαστεί ο ποιητής Πάμπος Φιλίππου που ταιριάζει με έναν πηγαίο τρόπο το αισθητικό με το πολιτικό και δεν στρογγυλεύει τα λόγια του. Πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από τον Ξυδούς και τους Magic De Spell κτλπ. Το έργο μας τελειώνει με το ποίημά του: «Το δρόμο σου εσύ…» 

Ν.Σ.: Νομίζω ότι έχω ήδη απαντήσει στο ερώτημα. Η τέχνη είναι αφ’ εαυτής πολιτική, αλλά σε εποχές γεωπολιτικών και κοινωνικών αλλαγών, όπως η σημερινή, το να παρουσιάζει μια ομάδα πολιτικό έργο δίνει την ευκαιρία επίκαιρου σχολιασμού και διαλόγου, τελικά, με το κοινό σε ζητήματα αιχμής. Ο αυτοσχεδιασμός επί του πολιτικού λόγου δεν είναι μια εύκολη λύση για να δελεάσεις το κοινό. Αποτελεί απλώς αφορμή για να καταθέσεις άποψη, μία θέση ωστόσο που οφείλεις να την υποστηρίξεις και θεατρικά, πράγμα που δεν είναι πάντα εύκολο… Οι παραφωνίες και ο «διδακτισμός» είναι παγίδες στις οποίες πέφτει εύκολα το πολιτικό έργο.

Πέραν τούτου, με δική μας πρωτοβουλία δόθηκε η παράσταση στο κατειλημμένο στούντιο της ΕΤ3, προκειμένου να μαζευτούν κάποια χρήματα για το ταμείο αρωγής των απολυμένων. Εκτιμώ ότι το να προθυμοποιηθεί μια ομάδα να παίξει χωρίς να καλυφθούν τα έξοδά της –και εξ όσων γνωρίζω είμαστε οι μόνοι μέχρι στιγμής από τον χώρο του θεάτρου που πράξαμε κάτι ανάλογο- απλώς και μόνο για αλληλεγγύη, αποτελεί πράγματι έμπρακτη στήριξη στον αγώνα των εργαζομένων. 

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει και μια προσωπική ευαισθησία: μέχρι τη μέρα που έκλεισε η ΕΡΤ, ήμουν φανατικός ακροατής χωρίς τηλεόραση –για την ακρίβεια δεν άκουγα τίποτε άλλο εκτός από Τρίτο, Κόσμος, Δεύτερο και 958 της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, το θέατρο στο ραδιόφωνο, παράδοση στα ερτζιανά που κράτησε μόνο το Τρίτο Πρόγραμμα, με ενέπνευσε για να σκηνοθετήσω στα Γιάννινα ένα έργο που είχε παιχτεί μόνο στο ραδιόφωνο (Συνένοχοι του Γιάννη Τζιώτη). Η παρουσία μας στα κατειλημμένα κτήρια της ΕΤ3, μας γέμισε αισιοδοξία για το μέλλον του αυτοδιαχειριζόμενου ραδιο-τηλεοπτικού φορέα: οι άνθρωποι που άντεξαν για δύο σχεδόν χρόνια, θα δουλέψουν σκληρά, κατά τη γνώμη μου, προκειμένου το εγχείρημα να γονιμοποιήσει θετικά την καινούρια ΕΡΤ. 

4. Υπάρχει κάποια φιλοσοφική θέση που εκφράζεται μέσα από το έργο και μπορεί να χαρακτηρίσει την αριστερά του σήμερα; 

Β.Κ.: Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’αυτό μένειν… Η φράση είναι από τον Ηράκλειτο, αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο που ο Μαρξ μελέτησε.Μάλιστα, η διδακτορική διατριβή του ήταν πάνω στον Επίκουρο. « Εγώ και ο πατέρας της Τζένης μιλούσαμε επί ώρες για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία». Και συμπληρώνουμε ως Φάντης στο κείμενο : «Ήταν τότε που έγραψα την 11ηθέση για τον Φόυερμπαχ: Ότι οι φιλόσοφοι είχαν περιοριστεί στην ερμηνεία του κόσμου, ενώ το ζήτημα είναι πώς να τον αλλάξουμε!» Υπάρχουν πολλές φιλοσοφικές θέσεις στο κείμενο αλλά θα μείνω σε αυτήν.Την πιο αισιόδοξη.Αυτή η οποία τονίζεται κυρίαρχα στην Τρίτη και τελευταία σκηνή του έργου, έτσι όπως το έχουμε χωρίσει. Ότι όλα πλέον μπορούν να συμβούν. Ναι, το ξέρω πως είναι μόνο μια δυνατότητα. 

Αλλά πλέον όλα είναι δυνατά. Όπως είπε και ο Αβραάμ Λίνκολν: Δεν μπορείς να κοροιδεύεις όλους τους ανθρώπους για πάντα! Το ένστικτο για αξιοπρέπεια και επιβίωση θα τους ενώσει!» Το κείμενο είναι ιδιαίτερα πλούσιο στην αισιόδοξη προοπτική πως τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν με μια επαναστατική κατάσταση δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στην Παρισινή Κομμούνα, στην Κόκκινη Σημαία που ανέβηκε πάνω στο βάθρο και έγινε μονομιάς η σημαία ολόκληρης της ανθρωπότητας, ολόκληρης της παγκόσμιας δημοκρατίας!

Αλλά μήπως και η Τζένη δεν τόνιζε στον σύντροφό της πως έπρεπε να γράφει με τρόπο που συνεπαίρνει τον αναγνώστη; «Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω απ’ την Ευρώπη, το φάντασμα του Κομμουνισμού!» Έτσι για να σας εκμυστηρευτούμε πως βαφτίσαμε και την ομάδα μας «Φάντης Μπαστούνι». 

Ν.Σ.: Ο Έλληνας φιλόσοφος Κώστας Παπαϊωάννου ισχυριζόταν πως η πολιτική ωριμότητα μια κοινωνίας δοκιμάζεται στο «Δικαστήριο της Ιστορίας», όπου η κοινωνία είτε κερδίζει την ελευθερία είτε καταδικάζεται στην παθητικότητα και τη δουλεία. Η ιστορική ευκαιρία της αριστερής κυβέρνησης να δικαιώσει τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας που τη στηρίζει, διαψεύδοντας ταυτόχρονα τους φόβους για άτακτη οπισθοχώρηση, είναι ένα νέο «Δικαστήριο» των καιρών μας. Παρότι, κατά την προσωπική μου άποψη, το ευρώ δεν είναι μακρο-οικονομικά συμβατό με τον παραγωγικό πλούτο της Ελλάδας, η αριστερά στην εξουσία σήμερα εκφράζει μια τάση βαθιάς πολιτικής ωρίμανσης της κοινωνίας, που αγκαλιάζει μεγάλες μάζες, από τους συντηρητικούς μικροαστούς ώς τα κινήματα αυτοδιαχείρισης.

Το αίτημα για «αξιοπρέπεια» που διαπερνά τον πολιτικό λόγο της εξουσίας στις μέρες μας, έχει μια ιστορική ευκαιρία να γίνει κατάκτηση της κοινωνίας –ακόμα και με όλες τις ενστάσεις που μπορεί να εγείρονται. Όμως, το «Δικαστήριο της Ιστορίας» είναι αμείλικτο. Η απευκταία «καταδίκη» της αριστεράς στο «Δικαστήριο» δεν θα έχει μόνο ως συνέπεια την υποχώρησή της, αλλά θα παρασύρει την κοινωνία στην αβουλία και την υποταγή, εκμηδενίζοντας και πάλι την πολιτική ωριμότητα στη λήθη. Η «τιμωρία» τότε δεν θα είναι μόνο μνημόνια, αλλά και η κατίσχυση σκοτεινών δυνάμεων, όπως ο νεοναζισμός, που ξέρουν να καλλιεργούν καλύτερα στις μάζες την παθητικότητα έναντι των ισχυρών. Αλλά, ας μην είμαστε απαισιόδοξοι, σε ένα «Δικαστήριο» ελπίζει κανείς να δικαιωθεί, και η δικαίωση στην περίπτωσή μας θα είναι ένα καλύτερο μέλλον...


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου