Εκδήλωση "Το πολιτικό στο μέταλ": Αρχική τοποθέτηση της ΤΕΚ

Δημοσιεύουμε την αρχική τοποθέτηση της ΤΕΚ στην εκδήλωση με θέμα "το πολιτικό στο μέταλ", η οποία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 27 Ιουνίου στην Λαμπηδόνα (Βύρωνας).  Η συμμετοχή του κόσμου ήταν καλή, αν σκεφτούμε τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών (συμμετείχαν γύρω στα 80-100 άτομα). Την συζήτηση άνοιξε ο Πάνος Φαρόπουλος από το Metal Hammer, ακολούθησε η τοποθέτηση του Κώστα Καρβούνη-Ζούμπου εκ μέρους της ΤΕΚ, ενώ μετά τον λόγο πήραν μέλη των Lavalanche και των Revolted Masses. Αναλυτικότερο ρεπορτάζ, τις επόμενες μέρες!

Η αλήθεια είναι ότι το θέμα της σημερινής εκδήλωσης μπορεί να μην είναι αυτό που προβληματίζει τον μέσο καλλιτέχνη/εργαζόμενο στην καθημερινή του βιοπάλη. Ούτε αυτό που θα κρίνει άμεσα την πορεία των ταξικών αγώνων στο σήμερα. Όμως είναι μια ωραία αφορμή για να καταπιαστούμε με διάφορα στοιχεία της ελληνικής πραγματικότητας, καταρχάς όσον αφορά την πολιτική κατάσταση που βιώνουμε σήμερα και την αντανάκλασή της (ή όχι) στον επίπεδο της καλλιτεχνικής έκφρασης. 

 Επίσης είναι ευκαιρία για να θίξουμε ζητήματα που άπτονται της κουλτούρας των λαϊκών και νεολαιίστικων στρωμάτων γενικότερα και των στρατευμένων αγωνιστών του εργατικού κινήματος ειδικότερα. Σε τελική ανάλυση πιστεύουμε ότι τα ονόματα των συγκροτημάτων που θα αναφερθούν παρακάτω θα είναι οικεία σε αρκετούς από εσάς. Οι υπόλοιποι μπορεί να μη το ξέρετε αλλά σημαντικό μέρος των αγωνιστών της αριστεράς υπηρέτησαν heavy metal θητεία στην εφηβεία τους.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το heavy metal, ή σκέτο metal στη σύγχρονη εκδοχή του, και τα λαϊκά κινήματα είχαν πάντα μια σχέση “από μακριά και αγαπημένοι”. Όσοι έχουν πάει σε φεστιβάλ της ΚΝΕ έχουν σίγουρα παρατηρήσει τη δυναμική παρουσία των παιδιών με τα μακριά μαλλιά πιασμένα αλογοουρά και τζιν μπουφάν στολισμένα με λογότυπα συγκροτημάτων. Από την άλλη, θα χρειαζόντουσαν αρκετές ώρες ώστε ένας διαβασμένος οπαδός του metal να μας παραθέσει τα  συγκροτήματα και τα τραγούδια που έχουν ασχοληθεί με κοινωνικά ζητήματα εφ'όλης της ύλης: αντιπολεμικά, οικολογικά, ενάντια στην προκατάληψη και τον κοινωνικό διαχωρισμό, ενάντια στον πολιτικό και θρησκευτικό φανατισμό. Είναι λοιπόν παράδοξο που αυτοί οι δύο χώροι, η πολιτική και το metal, δε συναντιούνται στην πράξη.

Κατά τη γνώμη μας και οι δύο πλευρές έχουν αμοιβαίο μερίδιιο ευθύνης για το φαινόμενο, η καθεμία με τον τρόπο της. Ας ασχοληθούμε πρώτα με την metal κοινότητα. Καταρχάς θα πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνηση, πέρα από την προφανή ότι οι γενικεύσεις σχετικά με στοιχεία κουλτούρας χωρίς σοβαρή ανθρωπολογική μελέτη εγκυμονούν κινδύνους. Θα πρέπει να σημειωθεί λοιπόν ότι τα χαρακτηριστικά που αναφέρουμε εδώ αφορούν τα άτομα που δραστηριοποιούνται ενεργά στα πλαίσια της εγχώριας metal σκηνής, είτε με τη συμμετοχή τους σε συγκροτήματα είτε παρακολουθώντας τα τεκτενόμενα της σκηνής αυτής. Και αυτό γιατί τα άτομα αυτά έχουν περισσότερες κοινωνικές συναναστροφές τους με άτομα αντίστοιχης κουλτούρας, κάτι απαραίτητο για τη διαμόρφωση κάποιας ενιαίας ταυτότητας και νοοτροπίας. 

Οι μεταλλάδες λοιπόν, καλώς ή κακώς, έχουν ιδιαίτερη φήμη για την προσήλωσή τους στο ιδίωμα που λατρεύουν. Παρότι το στερεοτυπικό προφίλ του metal οπαδού έχει αλλάξει με τα χρόνια, μαζί με την ίδια τη μουσική που εξελισσόμενη έχει μπολιαστεί με στοιχεία από άλλα στυλ μουσικής (punk, rap, gothic, electro κτλ), οι μεταλλάδες εξακολουθούν να είναι τα “μαύρα πρόβατα” της πλατείας Εξαρχείων. Όντας μέλη της ευρύτερης εναλλακτικής κουλτούρας στην Ελλάδα, δεν υπάρχει κάποιο εμφανές δείγμα αλληλεπίδρασης τους με ιδεολογίες που εκφράζονται σε κοντινούς χώρους τόσο γεωγραφικά όσο και μουσικά.

Επίσης, η κλασική metal νοοτροπία “δε με νοιάζει τι λένε οι άλλοι, εγώ ακολουθώ τα ατομικά μου πιστεύω”, παρότι μπορεί να καταλήγει στην απόρριψη συστημικών αξιών, όπως η θρησκοληψία ή ο αυταρχισμός, συνήθως μένει σε επίπεδο διατυπώσεων και καταλήγει σε αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε “ατομική επανάσταση”.  Προφανώς το στοιχείο του ατομισμού χαρακτηρίζει επίσης μεγάλο μέρος των μαζών, ιδίως στις συνθήκες που διαμορφώνει η σύγχρονη καπιταλιστική λαίλαπα.  Όμως, το αναφέρουμε διότι η λογική του “έξω από κάθε ιδεολογική ταύτιση” φαίνεται δυστυχώς να είναι εγχαραγμένη σε σημαντική μερίδα των metal οπαδών διαχρονικά.

Από την άλλη η απουσία της metal μουσικής στις εκδηλώσεις και τα φεστιβάλ της ελληνικής αριστεράς είναι εκκωφαντική όσο και η ίδια η μουσική. Υπάρχει μία πληθώρα συγκροτημάτων και καλλιτεχνών που συνδέονται με το εργατικά και νεολαιίστικα κινήματα, σε στυλ που αρχίζουν από το ρεμπέτικο, το λαϊκό και το έντεχνο, και φτάνουν μέχρι τη ska, τη punk και το rap. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν υπάρχει ένα αμιγώς ελληνικό metal σχήμα που να θεωρείται πολιτικοποιημένο με αριστερή κατεύθυνση, τη στιγμή που υπάρχουν αρκετά θορυβώδη σχήματα που “βασανίζουν” ευχάριστα τα αυτιά του πολιτικοποιημένου κοινού σε συναυλίες αλληλεγγύης, όπως οι Γενιά του Χάους, οι Deus ex Machina ή οι Lost Bodies.

Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί αν οι μεταλλάδες που είναι μέλη αντικαπιταλιστικών σχημάτων δεν ακολουθούν τη συνήθεια των υπόλοιπων της μουσικής συνομοταξίας τους ιδρύοντας μια metal μπάντα. Και αν το κάνουν, γιατί δεν μεταφέρουν στη μουσική τους τις παραστάσεις που έχουν από την πολιτική τους ζωή, όπως συμβαίνει με τόσα άλλα είδη μουσικής, νεολαιίστικα και μη. Τέλος, στην περίπτωση που συνέβαινε ή συμβαίνει αυτό, πόσες πιθανότητες έχει στην πράξη μια metal μπάντα, ακόμα και αν δεν έχει φωνητικά που ξεχειλίζουν οργή, να παίξει στην κεντρική σκηνή ενός μεγάλου αριστερού φεστιβάλ.

Ακόμη, είναι εντυπωσιακό ότι μεγάλο μέρος της αριστεράς θεωρεί το heavy metal συνδεδεμένο με το χώρο της δεξιάς, αγνοώντας κορυφαία metal σχήματα με ξεκάθαρα αντισυστημικό και ακόμα και ταξικό λόγο όπως οι Kreator, οι Sepultura, οι Queensryche, οι Sacred Reich και οι Dying Fetus. Και για να μην αναφέρουμε συγκροτήματα-σταθμούς για την πολιτικοποιημένη τέχνη όπως οι Rage Against the Machine και οι System of a Down, τα οποία μπορεί να μην παίζουν αμιγώς metal αλλά έχουν metal βάση και αποτελούνται από μέλη με heavy metal ανατροφή. Είναι αλήθεια ότι το metal σε κάποιες εκφάνσεις του έχει φλερτάρει με αντιδραστικές ιδεολογίες, μέχρι και με τον ναζισμό. Όμως έχει φλερτάρει επίσης με στοιχεία επαναστατικής ιδεολογίας, εκφρασμένα σε αντιπολεμικούς ύμνους (Black Sabbath - War Pigs), σε κομμάτια αφιερωμένα στην προλεταριακή πρωτοπορία (Kreator – Progressive Proletarian) καθώς και σε δίσκους με θεματική την κοινωνική επανάσταση ενάντια στον ολοκληρωτισμό (Queensryche – Operation Mindcrime).

Εμείς από την πλευρά μας θεωρούμε ότι δεν υπάρχει μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης η οποία να είναι εγγενώς αντιδραστική ή επαναστατική. Από τη μία, τα μορφολογικά χαρακτηριστικά ενός ιδιώματος καθορίζονται από τις συνθήκες γέννησης και εξέλιξής του, οι οποίες επίσης καθορίζουν μέχρι ενός βαθμού και ιδεολογικά χαρακτηριστικά του πυρήνα των οπαδών του. Υπό αυτήν την άποψη αρκετά στερεοτυπικά χαρακτηριστικά της metal κουλτούρας όπως η επιβλητική εμφάνιση, η σύνδεση με τον μυστικισμό και την τελετουργία καθώς και το ανδροκρατούμενο image μπορούν να αναζητηθούν στην κοινωνική θέση των πρωτομαστόρων του, όπως οι Black Sabbath και οι Judas Priest, που προέρχονταν από το περιθωριοποιημένο προλεταριάτο της βιομηχανοποιημένης, μεταπολεμικής Αγγλίας.

Από την άλλη η δυνατότητα και ο βαθμός σύνδεσης ενός μουσικού κινήματος με τα κινήματα των μαζών είναι και αυτό ζήτημα της ταξικής πάλης. Εξ άλλου οι λόγοι που ένα άτομο ακούει κάποιο συγκεκριμένο στυλ μουσικής και ακολουθεί μια συγκεκριμένη υποκουλτούρα ποικίλλουν και δεν περιορίζονται μόνο στον ταξικό του υπόβαθρο και προσανατολισμό. Για να το πούμε πιο απλά, η μουσική και η τέχνη είναι και θέμα γούστου, και όσο υπάρχουν μεταλλάδες που εμπλέκονται με τα κινήματα θα πρέπει να μπορούν να έχουν χώρο αλληλεπίδρασης με αυτά.

Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να κάνουμε και μία κριτική στη νοοτροπία που φαίνεται να υπάρχει ως ένα βαθμό στην οργανωμένη αριστερά και θεωρεί ότι η τέχνη εν γένει και ιδίως η μουσική μπορεί να χρησιμοποιούνται ως εργαλεία προσέλκυσης κόσμου στις πολιτικές εκδηλώσεις και στα πολιτικά φεστιβάλ. Η τέχνη είναι στοιχείο κουλτούρας και ως τέτοιο συνδέεται με την ιδεολογία και συμβάλλει στη διαμόρφωση αισθημάτων, παραστάσεων και εν τέλει ιδεών.

Πέρα από το επίπεδο της ιδεολογίας, είναι πολύ σημαντικό να εξετάσουμε τους υλικούς όρους με τους οποίους γεννάται η metal τέχνη στο σήμερα. Όποιο έχουν ασχοληθεί με τη σκηνή γνωρίζουν τις αντικειμενικές δυσκολίες που πρέπει να ξεπεράσει ένας metal καλλιτέχνης ώστε να εκφραστεί καλλιτεχνικά. Από τη μία η έλλειψη μουσικής παιδείας στο σχολείο και τα ακριβά δίδακτρα των ωδείων, που πολλές φορές υπολειτουργούν, αποθαρρύνουν τη νεολαία από το να ασχοληθεί η ίδια με το να παράξει μουσική τέχνη. Από την άλλη η οικονομική δυσχέρεια που έχει δημιουργήσει στα ελληνικά λαϊκά στρώματα η καπιταλιστική κρίση συμβάλλει ακόμα περισσότερο στο να περιορίζει τις δυνατότητες για τη δημιουργία και προώθηση μουσικής. Ακόμα περισσότερο δε αν μιλάμε για ένα είδος όπως το heavy metal, το οποίο καθότι ηλεκτροδοτούμενο απαιτεί ακόμα περισσότερα έξοδα για να υλοποιηθεί: αγορά μουσικών οργάνων και ειδικού εξοπλισμού, ενοικίαση χώρου για πρόβες ή δημιουργία ειδικά διαμορφωμένου χώρου, ενοικίαση ή αγορά εξοπλισμού για ζωντανές εμφανίσεις κτλ.

Και ενώ λοιπόν υπάρχει αυξημένα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης ενός metal σχήματος, οι απολαβές από το έργο του είναι μηδαμινές. Και αυτό όχι γιατί δεν υπάρχουν έσοδα από τη δραστηριότητα στο χώρο. Τα μαθηματικά που υπολογίζουν τις εισπράξεις από μία μέση συναυλία νεολαιίστικων metal σχημάτων, με προσέλευση 100 ατόμων και είσοδο 6 euro, χώρια την κατανάλωση από το bar μας δείχνουν ότι για ακόμα μια φορά υπάρχουν παράγοντες που πλουτίζουν με τον μόχθο άλλων. Δυστυχώς όμως η παράδοση που θέλει τον metal καλλιτέχνη να θεωρεί μέχρι και “ξεπούλημα” τις χρηματικές δοσοληψίες στα πλαίσια της τέχνης του, έχει ως αποτέλεσμα τα συγκροτήματα της παραπάνω συναυλίας-παράδειγμα να μην πληρωθούν πολλές φορές ούτε ένα ευρώ.  Βέβαια  η αλήθεια είναι ότι οι metal μουσικοί δεν έχουν κάποια ανεξάντλητη πηγή χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων τους. Για τους λόγους αυτούς εμείς πιστεύουμε ότι τα αντικειμενικά συμφέροντα των metal καλλιτεχνών, είτε βιοπορίζονται μέσα από τη μουσική τους ενασχόληση είτε εργάζονται και σε κάποια πρωινή δουλειά για να τα βγάλουν πέρα, είναι στο πλάι των κινημάτων των εργαζομένων.

Ένα τελευταίο βασικό στοιχείο είναι όχι μόνο η μορφή και το περιεχόμενο μιας μορφής τέχνης, καθώς και ο τρόπος που αυτή παράγεται, αλλά και ο τρόπος που αυτή διαμεσολαβείται στο κοινό. Ο πολιτικοποιημένος χώρος φαίνεται να έχει αγκαλιάσει και καλλιτέχνες που δεν εκφράζουν άμεσα πολιτικά μηνύματα στο έργο τους, όπως ο Σωκράτης Μάλαμας και ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Παρόλ' αυτά για διάφορους λόγους που μπορεί να είναι και λόγοι αισθητικής έχει συνδέσει τα τραγούδια τους και τις εμφανίσεις με εκφάνσεις των καθημερινών του αγώνων και ανησυχιών του. Οι καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας, όπως ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι, δημιούργησαν επιδραστική πολιτικοποιημένη τέχνη χρησιμοποιώντας τον φουτουρισμό και τον κονστρουκτιβισμό, σε αντίθεση με μία άποψη που θα ήθελε την πολιτικοποιημένη τέχνη για τον λαό να έχει καθαρά “λαϊκή” μορφή. Βλέπουμε λοιπόν ότι δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη νόρμα που επιτάσσει τα τάδε ή τα δείνα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει η μουσική των κινημάτων, τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο.

Εν κατακλείδι, ήρθε η ώρα να σπάσουν τα στεγανά και τα εργατικά κινήματα, ιδίως στις νεολαιίστικες εκφάνσεις τους να αγκαλιάσουν τη ριζοσπαστική δυναμική του heavy metal. Από την άλλη οι metal οπαδοί πρέπει να ανοίξουν τα μάτια και να δουν τους ανθρώπους που με αυτοθυσία παλεύουν καθημερινά για να κάνουν πραγματικότητα τις ουτοπίες πολλών metal ύμνων. Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι το heavy metal με την έντονη, οργισμένη και δυναμική αισθητική του θα μπορέσει στο μέλλον να στολίσει και αυτό το soundtrack της ρήξης και της ανατροπής.

Ιούνιος 2015

http://techni-en-kinisei.blogspot.gr/

texni.en.kinisei@gmail.com