Ταξίδι στην Παλαιστίνη: Δυτική Όχθη

Άπατρις

Τον Ιούλιο του '16, μέλη των ομάδων Θεάτρου του Καταπιεσμένου συμμετείχαν σε ένα θεατρικό εργαστήρι στη Δυτική Όχθη. Περιέγραψαν το ταξίδι τους και αυτά που βίωσαν εκεί στο παρακάτω κείμενο

                    ΠΩΣ ΒΡΕΘΗΚΑΜΕ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

To ASHTAR THEATRE είναι μια παλαιστινιακή ΜΚΟ, η οποία προάγει μέσα στην Παλαιστίνη το πολιτικό θέατρο και προσπαθεί να φέρει θεατρικές ομάδες και ανθρώπους από το εξωτερικό. Για εκείνους, το να έρχεται κόσμος από το εξωτερικό στην Παλαιστίνη είναι άκρως σημαντικό για δύο λόγους: 1. Γιατί θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο διαδίδεται προς τα έξω η εμπόλεμη κατάσταση που βιώνουν και γνωστοποιούνται οι αυθαιρεσίες του Ισραήλ. 2. Διότι έχουν την ευκαιρία να επικοινωνούν πολιτικά, πολιτισμικά, κοινωνικά με ανθρώπους του εξωτερικού. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί στο μέλλον έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν εκτός της Παλαιστίνης μέσω κάποιου θεσμικού πλαισίου, μιας και οι Παλαιστίνιοι δύσκολα βγαίνουν εκτός της χώρας τους αν δεν υπάρχει κάποια οργάνωση ή κάποιος θεσμικός φορέας, που να επεξηγεί τους λόγους του ταξιδιού τους.

Σε αυτό το σημείο να εξηγηθούμε. Δεν συνεργαζόμαστε και δεν χρηματοδοτούμαστε από καμία ΜΚΟ. Η συγκεκριμένη, είχε συνεργαστεί με το Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση και μαζί ανέδειξαν την παράσταση “Τhe Gaza Monologues”, που μονόλογοι παιδιών από τη Γάζα ταξίδεψαν ανά τον κόσμο, δημιουργώντας θεατρικές παραστάσεις στην Ευρώπη. Γνωρίζοντας λοιπόν τον ρόλο της συγκεκριμένης ΜΚΟ και τις δράσεις της, και γνωρίζοντας επίσης ότι διοργανώνουν φεστιβάλ θεάτρου του καταπιεσμένου στην Παλαιστίνη, θεωρήσαμε σημαντικό ως ομάδα να βρεθούμε εκεί, να συνδιαμορφωθούμε μαζί τους, να δούμε πώς οι ίδιοι χρησιμοποιούν τη μέθοδο του θεάτρου του καταπιεσμένου στην εμπόλεμη κατάσταση που βιώνουν, και πώς, σε τέτοιες συνθήκες για εκείνους, η τέχνη με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο είναι όπλο. Έτσι βρεθήκαμε εκεί τον Ιούλιο του 2016 κι έτσι ζήσαμε ό,τι ζήσαμε.

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ

Φτάνοντας στο Τελ Αβίβ μας παρέλαβαν άτομα από το ASHTAR με ένα βανάκι, και πήγαμε κατευθείαν στη Ραμάλα. Μέναμε σε ένα σχολείο, όπου μπορούσαμε να κάνουμε τις όποιες συζητήσεις και τα θεατρικά εργαστήρια. Αργότερα μάθαμε ότι ο λόγος που πολλά σχολεία στην Παλαιστίνη έχουν δωμάτια είναι γιατί συχνά τα παιδιά μένουν εντός του σχολείου. Λόγω της κατάστασης με το Ισραήλ, τα παιδιά, εξαιτίας των πολύωρων ελέγχων στα check points, χάνουν ώρες από το σχολείο ή επίσης λόγω του ισραηλινού αποκλεισμού κάποιων περιοχών για κάποια διαστήματα δεν μπορούν να πάνε καθόλου.

Στο φεστιβάλ είχαν έρθει ομάδες από το Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Δυτικής όχθη και από τη Γάζα. Για τα παιδιά από τη Γάζα ήταν η πρώτη τους φορά, στα 23 τους χρόνια, που κατάφεραν να βγουν εκτός της αποκλεισμένης περιοχής. Οι Γαζαίοι (όπως τους λέγαμε), κατάφεραν να βγουν από τη λωρίδα της Γάζας, γιατί εκείνη την περίοδο στη Γερμανία παιζόταν το θεατρικό “Gaza Monologue”, και το ASHTAR ζήτησε στο πλαίσιο του φεστιβάλ να παιχτεί και στην Παλαιστίνη. Η Γερμανική πρεσβεία λοιπόν ζήτησε από το Ισραήλ να επιτρέψει την έξοδο των παιδιών που έγραψαν πριν 8 χρόνια το “Gaza Monologues”, και -προς έκπληξη όλων- το Ισραήλ δέχτηκε την έξοδό τους για μια εβδομάδα.

Συνοπτικά, για 10 μέρες κάναμε πρόβες όλοι μαζί, δημιουργώντας τέσσερις πολιτικού περιεχομένου παραστάσεις που παίχτηκαν στο δημοτικό θέατρο της Ραμάλα, με θέματα την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και την Ισραηλινή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών. Παράλληλα, παρακολουθούσαμε δικές τους παραστάσεις, ενώ παρουσιάσαμε κι εμείς την παράσταση Φόρουμ, που είχαμε ετοιμάσει από την Ελλάδα, με θέμα τα προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα, στο Freedom theatre της Τζενίν. Όπως φάνηκε μέσα από την κουβέντα κι εκεί έχουν το ίδιο προβληματικό σύστημα εκπαίδευσης!

Η ΕΜΠΟΛΕΜΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Τη βιώσαμε από την πρώτη στιγμή που πατήσαμε το πόδι μας στην Παλαιστίνη. Με το που μπήκαμε στο βαν και ξεκινήσαμε το δρόμο για τη Ραμάλα, η αίσθηση του πολέμου ήταν παντού. Στον δρόμο έβλεπες ερειπωμένα κτίρια από τσιμέντο, που έχουν κτιστεί και ξανακτιστεί. Παράλληλα, έβλεπες μικρές παλαιστινιακές συνοικίες με παράγκες και σκουπίδια παντού. Όταν οργανισμοί παρέχουν υλική βοήθεια σε παλαιστινιακά χωριά, συχνά οι Ισραηλινοί διαφωνούν και παρεμποδίζουν τη διαδικασία. Αντίθετα, οι ισραηλινοί εποικισμοί είναι καθαροί και πλούσιοι. Κατά μήκος του δρόμου υπάρχουν ψηλά τείχη. Ο σκοπός τους είναι να δημιουργούν σύνορα. Ουσιαστικά το Ισραήλ για να ενώσει τους ισραηλινούς εποικισμούς κτίζει δρόμους μεγάλου κόστους, γκρεμίζοντας παλαιστινιακά χωριά ή χωρίζοντάς τα στη μέση, και βάζοντας τείχη για να οριοθετήσει την περιοχή του.

Ύστερα, απαγορεύει στους Παλαιστινίους την παρουσία τους σε αυτούς τους δρόμους, με αποτέλεσμα, για μια απόσταση 20 λεπτών ο παλαιστίνιος να πρέπει να κάνει τον κύκλο των 3 ωρών. Αυτό το ζήσαμε καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής μας εκεί. Οι μικρές αποστάσεις να γίνονται τεράστιες από 2 έως και 5 ώρες.

Η Παλαιστίνη είναι σαν νησιά μέσα στο Ισραήλ. Ανά κάποια χιλιόμετρα έχει ελέγχους. Στα ckeck points, οι ισραηλινοί στρατιώτες, γυναίκες και άντρες, ήταν εξοπλισμένοι απόλυτα, ενώ σε κάποια σε σημάδευαν με το όπλο ελεύθεροι σκοπευτές. Στους ελέγχους ζητούσαν πάντα διαβατήριο. Ακούγοντας βέβαια ότι είμαστε από την Ελλάδα ήταν πιο ήπιοι, μιας και ο Τσίπρας επιτρέπει στα ισραηλινά πολεμικά αεροπλάνα να κάνουν ασκήσεις στον ελληνικό εναέριο χώρο και έχει κλείσει κάποιες οικονομικές συμφωνίες, ενώ παράλληλα και προς αντίφαση των προηγουμένων, η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που αναγνωρίζει την Παλαιστίνη ως κράτος.

Στην Παλαιστίνη υπάρχουν πολλές περιοχές δίπλα σε πόλεις που τις λένε refugee camp. Είναι κτισμένες από οργανώσεις ή από τους ίδιους. Ουσιαστικά είναι πρόσφυγες του 1948, όταν οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στην τότε ενιαία βόρεια Παλαιστίνη. Οι Παλαιστίνιοι ακόμα αποκαλούν το βόρειο Ισραήλ, «Παλαιστίνη του ‘48» και αρνούνται να αναγνωρίσουν την ύπαρξη του Ισραηλινού κράτους. Οι κάτοικοι των refugee camps κατά πλειοψηφία θεωρούν τους εαυτούς τους ακόμη πρόσφυγες και αρνούνται να μετακινηθούν. Γι’ αυτό και οι Ισραηλινοί είναι πιο επιθετικοί απέναντί τους, με πολλές επεμβάσεις και εκφοβισμούς. Εμείς βρεθήκαμε σε δύο τέτοια camps. Στο camp της Τζενίν και στο camp της Βηθλεέμ, με το όνομα Aida camp.
Στο camp της Τζενίν υπάρχει το Freedom theatre, το οποίο δουλεύει με τον κόσμο του camp, τόσο σε πλαίσιο έκφρασης όσο και πολιτικής ζύμωσης. Ο ιδρυτής του Freedom theatre δολοφονήθηκε από τους Ισραηλινούς. Στη Τζενίν μας είπαν ότι τόσο στελέχη της Χαμάς όσο και της φατάχ έχουν άμεσες σχέσεις με το Ισραήλ, ενώ συχνά, υψηλόβαθμα στελέχη κρατάνε χρήματα που στέλνονται από οργανώσεις.

Στη Τζενίν μας ξενάγησαν στο camp, μας είπαν ότι οι ίδιοι το έχτισαν και μας έδειξαν το στενό, όπου το 2003, ύστερα από μια επίθεση των Ισραηλινών που διήρκεσε 20 μέρες, πέθαναν και οι τελευταίοι 15 αγωνιστές. Τον Ιούνιο του 2016, βρήκαν τους σκελετούς από τους αγωνιστές του 2003. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης εμφανίζεται ξαφνικά στο camp η παλαιστινιακή αστυνομία. Όλο το camp άρχισε να τρέχει να κρυφτεί στα σπίτια του, το ίδιο κάναμε κι εμείς. Ρωτήσαμε γιατί όλοι τρέχουν. Η απάντηση τους ήταν η εξής: «Όποτε σκάει η παλαιστινιακή αστυνομία εδώ, μπορεί να έχουμε κάποιον νεκρό. Ακολουθούν πιστά τις εντολές τους Ισραήλ. Έρχονται για να ζητήσουν χαρτιά, άμα δεν τα έχουμε θα γίνει φασαρία. Πιο παλιά είχαν όπλα και στη Τζενίν οι άνθρωποι, πυροβολούσε αδερφός τον αδερφό. Μετά τη δεύτερη ιντιφάδα, δεν έχουν τίποτα. Η αστυνομία έχει τη δύναμη και μπορεί να πυροβολήσει εν ψυχρώ».

Στο Aida camp στη Βηθλεέμ τα πράγματα δεν είναι πολύ διαφορετικά. Εκεί ο Τζαμάλ μας ξενάγησε. Με το που πατήσαμε το πόδι μας στο camp, ισραηλινοί στρατιώτες άρχισαν οπλισμένοι να τρέχουν κατά πάνω μας. Τότε, παιδιά ήρθαν μπροστά μας και άρχισαν να τους πετάνε πέτρες. Μείναμε λίγο εκεί, ώσπου έφυγαν. Μας είπαν ότι συνήθως πυροβολούν στο σημείο που έρχονται πέτρες, ενώ κάνουν μία έφοδο κάθε εβδομάδα για εκφοβισμό. Ύστερα πήγαμε για τσάι στο σπίτι του Τζαμάλ. Ξαφνικά ακούσαμε φωνές και κατεβήκαμε κάτω. Οι στρατιώτες είχαν επιστρέψει και προσπαθούσαν να πάρουν κάποιον Παλαιστίνιο για κρατούμενο απ’ ότι μας είπαν, αλλά συχνά δεν χρειάζεται να υπάρχει λόγος για κάποια ισραηλινή έφοδο.

Οι Παλαιστίνιοι μας ζήτησαν να μείνουμε εκεί, γιατί η παρουσία των ευρωπαίων κάνει τη δράση τους πιο ήπια. Έτσι για μια ώρα οι στρατιώτες μας σημάδευαν με το όπλο στα 20 μέτρα, λέγοντας μας φύγετε θα σας πυροβολήσουμε, φύγετε θα σας σπάσουμε τις κάμερες. Το όλο γεγονός έληξε με ηχητικές βόμβες για να μας τρομοκρατήσουν, δακρυγόνα, ενώ στο δίπλα τετράγωνο ακούγονταν πυροβολισμοί. Μέσα στα camp υπάρχουν καταδότες και ίσως αν ήξεραν ότι Ευρωπαίοι ήταν εκεί να μην ερχόντουσαν. Αυτό που καταλάβαμε είναι ότι οι Παλαιστίνιοι είτε αγωνίζονται και συμμετέχουν ενεργά είτε όχι, έχουν κάποιο νεκρό συγγενή, κάποιο φίλο πολιτικό κρατούμενο, ενώ οι ίδιοι δεν φοβούνται μπροστά στον ισραηλινό στρατό. Συχνά τους βρίζουν, τους πετάνε πέτρες. Οι ίδιοι μας έλεγαν: «Δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε πια. Η ζωή μας ολόκληρη είναι μια πάλη. Ζούμε στο σπίτι μας, αλλά νιώθουμε ότι δεν μας ανήκει».

Στη Χεβρώνα τα πράματα ήταν αντίστοιχα. Στρατός παντού, ισραηλινοί εποικισμοί τριγύρω, ενώ η πόλη είναι υπό καθεστώς ημι-αποκλεισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην κεντρική αγορά οι Παλαιστίνιοι έχουν τοποθετήσει ένα δίχτυ, καθ’ όλο το μήκος στην οροφή της αγοράς, γιατί οι Ισραηλινοί έποικοι τους πετάνε στα κεφάλια σκουπίδια και πέτρες. Στη Χεβρώνα (Αλ-χαλίλ), υπάρχει μία ομάδα που λέγεται “youth against settlements”, και αποτελείται από Ευρωπαίους και Παλαιστινίους. Οι ίδιοι έχουν ένα κτίριο μέσα στον ισραηλινό εποικισμό, που ανήκει σε έναν Παλαιστίνιο που τους το έχει δώσει. Δεν είναι οργάνωση ή ΜΚΟ, έχουν κάνει ένα δίκτυο ανθρώπων και αυτοοργανώνονται. Η δράση τους κατά βάση είναι η ενημέρωση των Παλαιστινίων σε περίπτωση που τους συλλάβουν και παράλληλα διάφορες δράσεις ώστε ο ισραηλινός εποικισμός στη Χεβρώνα να μην επεκταθεί.

Τέλος, το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι με το που φτάσαμε στη Ραμάλα μάς πήγαν στα σούπερ μάρκετ και μας έδειξαν ποια είναι τα ισραηλινά προϊόντα και ποια όχι. Το μποϊκοτάζ είναι πολύ διαδεδομένο κίνημα στην Παλαιστίνη και το χρησιμοποιούν όσο περισσότερο μπορούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ισραηλινής εταιρείας είναι η ΝΕΣΤΛΕ.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ

Σε γενικές γραμμές και οι Ισραηλινοί αλλά και η παλαιστινιακή αστυνομία προσπαθούν να κρατήσουν απέναντι στους Ευρωπαίους ήπια στάση, που βολεύει την παγκόσμια εικόνα τους. Στο αεροδρόμιο, φεύγοντας από το Τελ Αβίβ, ο έλεγχος ήταν εξονυχιστικός και εξευτελιστικός. Περάσαμε από 3 φάσεις ελέγχου και διήρκεσε συνολικά γύρω στις 2-3 ώρες. Στην πρώτη φάση απλά μας κάνουν ερωτήσεις στον καθένα μόνο του: «Γιατί ήρθες στην Παλαιστίνη, ποιον ξέρεις εδώ, θα ξαναέρθεις, έχεις επαφές με Παλαιστινίους, από πού είσαι, πώς ξέρεις τη φίλη σου που έχετε έρθει μαζί κτλ».

Ερωτήσεις που επαναλαμβάνονταν για να επιβεβαιώσουν ότι είσαι ειλικρινής. Σε μένα είδαν στο διαβατήριο ότι είχα πάει στο Μαρόκο. Τότε ξεκίνησαν ερωτήσεις του τύπου: «Πότε πήγες στο Μαρόκο, με ποιον, γιατί, ποιον ξέρω εκεί, ενώ αργότερα με ρωτήσανε αν έχω όπλα πάνω μου και ότι αν έχω θα τα ανακαλύψουν». Μετά την πρώτη φάση ελέγχου περνάς στη δεύτερη, που είναι τυπικός έλεγχος αεροδρομίου. Στην τρίτη φάση ελέγχου είναι κυρίως ο σωματικός έλεγχος. Σε πάνε σε δωμάτιο όπου στέκεσαι στον τοίχο με τα χέρια ψηλά και σε σκανάρει ένα μηχάνημα με ακτίνες Χ. Στη συνέχεια, μέσα σε ένα δωμάτιο, γδύνεσαι και μένεις μόνο με τα εσώρουχα, όπου σε σκανάρουν ακόμα και γύρω από τα γεννητικά σου όργανα. Ύστερα ψάχνουν τα πράγματα σου ένα ένα από την τσάντα. Αυτή η διαδικασία είναι ψυχοφθόρα, κρατάει πολύ, και συχνά σου μιλάνε στην εβραϊκή γλώσσα αφήνοντας σε να περιμένεις ώρες χωρίς κανέναν ουσιαστικό λόγο. Αυτό δεν το κάνουν σε όλους, παρά μόνο σε εκείνους που για κάποιο λόγο τους φανούν επικίνδυνοι.

ΓΙΑ ΤΗ ΓΑΖΑ

Εμείς στη Γάζα δεν βρεθήκαμε, διότι κανείς δε μπορεί να βγει ή να μπει εύκολα. Αυτό που μπορούμε να μεταφέρουμε εδώ είναι όσα μας είπαν τα παιδιά από τη Γάζα, που βρέθηκαν μαζί μας στο φεστιβάλ. Αρχικά, ο αποκλεισμός επηρεάζει άμεσα τη ζωή 2.000.000 ανθρώπων, οι οποίοι ζουν όλοι μαζί σε μια αρκετά μικρή περιοχή χωρίς να μπορούν να εξέλθουν αυτής, ούτε από θάλασσα ούτε από στεριά. Όλα τους τα έσοδα προέρχονται κατά βάση από δωρεές και οργανώσεις. Η ανεργία είναι τεράστια. Οι βασικές τους εργασίες είναι η αλιεία, η γεωργία, οι οικοδομές και η εξαγωγή κάποιων οικοδομικών υλικών στην Ιορδανία ή την υπόλοιπη Παλαιστίνη.

Συχνά αναγκάζονται να αγοράζουν ισραηλινά προϊόντα, αφού έχουν ελάχιστη παραγωγή οι ίδιοι και οι εισαγωγές είναι κυρίως από Αίγυπτο, Ιορδανία και Ισραήλ. Φοιτητές που παίρνουν υποτροφίες από πανεπιστήμια της Ευρώπης ή της Αμερικής, συχνά δεν πάνε ποτέ γιατί το Ισραήλ δεν τους το επιτρέπει, ή γιατί πρέπει να επισκεφθούν την πρεσβεία της αντίστοιχης χώρας, η οποία μπορεί να είναι στη Δυτική Όχθη και άρα να μην πάνε ποτέ.

Οι γυναίκες στην Παλαιστίνη γενικά έχουν αναδειχθεί για τους αγώνες τους, έχουν συμμετάσχει ενεργά και δυναμικά στις ιντιφαδας και τα αντάρτικα, και η θέση τους είναι πολύ ανώτερη σε σχέση με άλλα αραβικά κράτη. Επιπλέον, στη δυτική όχθη πολλοί είναι χριστιανοί, οπότε σε γενικές γραμμές δε φοράνε μαντήλες, είναι μορφωμένες, εργάζονται και συμμετέχουν ενεργά στα πάντα. Αντίθετα, στα φτωχά χωριά και στη Γάζα οι άνθρωποι είναι κυρίως μουσουλμάνοι, προσκολλημένοι στις παραδόσεις, συγχέοντας συχνά τη θρησκεία τους με τον αγώνα της απελευθέρωσης και της εθνικής τους αυτονομίας. Στη Γάζα λοιπόν κυριαρχεί η Χαμάς, η οποία υποστηρίζει έναν ισλαμικό ένοπλο αγώνα ενάντια στο Ισραήλ. Στη Γάζα οι γυναίκες φοράνε τη μαντήλα και έχουν καλυμμένα τα περισσότερα σημεία του κορμιού τους. Η θέση τους εκεί δε διαφέρει από τα υπόλοιπα αραβικά κράτη, απλά λόγω του συνεχούς αγώνα η αλληλεγγύη και η εκτίμηση μεταξύ των δύο φύλων είναι μεγαλύτερη με την αναγνώριση των γυναικείων αγώνων από τους άντρες Παλαιστινίους.

Στη Γάζα οι τέχνες είναι πολύ διαδεδομένες. Το θέατρο, η ζωγραφική, το παρκούρ, η μουσική, η λογοτεχνία· όλα αυτά ανθίζουν λόγω των συνθηκών. Οι άνθρωποι εκεί έχουν να πουν πολλά για την καθημερινή καταστολή, για τη ζωή τους που είναι μια φυλακή, για τους νεκρούς συγγενείς τους, για τους κρατούμενους φίλους τους.

Τελειώνοντας, γιατί πολλά ακούγονται: Δεν είναι επικίνδυνα για εμάς εκεί και οι Παλαιστίνιοι θα σε κατευθύνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο ρόλος μας εκεί είναι βαθειά σημαντικός για αυτούς και σε πλαίσιο ενημέρωσης και επικοινωνίας, αλλά κυρίως για την ένδειξη της αλληλεγγύης μας, ότι είμαστε μαζί στους αγώνες τους.

Αυτή είναι η ζωή τους εκεί. Όπως μας είπαν οι ίδιοι: «Ζούμε σε καθεστώς σχιζοφρένειας. Μιλάμε αραβικά, λεγόμαστε Παλαιστίνιοι αλλά δεν υπάρχουμε πουθενά. Μια αργή και ήσυχη γενοκτονία μάς εξοντώνει σιγά σιγά. Μοιάζουμε με φάντασμα. Αυτό το φάντασμα είναι η Παλαιστίνη».