Ομαδική Έκθεση “Small Detail-Big Deal?”

ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ Στέλιος Καραμανώλης – Ηλίας Καφούρος – Τούλα Πλουμή

ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Απρίλιος 2009

του Νίκου Νικολούδια

«...Η Τέχνη που παλεύει να είναι κόσμος». Αυτή θα μπορούσε να είναι η φράση-επίλογος της άποψής μου για την έκθεση αυτή. Και ποιός ο λόγος η τελευταία μου φράση να αποτελεί και την εναρκτήρια; Μα, γιατί απλά τόσο ηχηρή ήταν η εντύπωση που αισθητηριακά αποτυπώθηκε μέσα μου. Η εντύπωση ότι η γραφή των τριών εικαστικών ήταν τόσο κοντά στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Τόσο κοντά σ’αυτήν ώστε να θέλουν να απομακρυνθούν απ’αυτή το γρηγορότερο. Όπως όλοι μας, άλλωστε... Η εναρκτήρια φράση δεν μου ανήκει. Είναι τμήμα ενός ποιητικότατου κειμένου του συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη που περιλαμβάνεται στον -πλουσιοπάροχο είναι αλήθεια- κατάλογο που αναφέρεται στην έκθεση. Μια έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο χώρο «Πότνια Θηρών»,στα Εξάρχεια. Ένας χώρος που στεγάζεται σε νεοκλασσικό κτίριο. Κεντρικά της όψης του κτιρίου μια σημαία τοποθετημένη σε ένα μικρό μπαλκόνι με παραπλάνησε προς στιγμή, αφού πίστεψα ότι βρίσκομαι μπροστά σε ένα κτίριο πρεσβείας ή κάποιας άλλης αντίστοιχης υπηρεσίας. Κι όμως. Επρόκειτο για μια σημαία της...έκθεσης. Μια σημαία που πάνω της ήταν γραμμένα τα στοιχεία της έκθεσης...Πολύ πρωτότυπο ως ιδέα. Η κυματισμός της μου έγνεφε να μπω γρήγορα μέσα. Κι αυτό έκανα...

Η έκθεση ήταν χορταστική σε ό,τι αφορά στον αριθμό των έργων. Δύο όροφοι γεμάτοι από διάφορες μορφές εικαστικής έκφρασης. Κατά κύριο λόγο ζωγραφική, αλλά και γλυπτά, κατασκευές όπως επίσης και κάποια βίντεο. Οι τρεις καλλιτέχνες παρά το γενικό τίτλο «Small detail-Big deal» είχαν δώσει, ο καθένας, τον δικό του υπότιτλο για τη συνολική δουλειά του, παρμένο από ομώνυμα έργα τους. Ο Καραμανώλης έδωσε τον υπότιτλο « I Love You Gloria», ο Καφούρος το «Όταν Τρώμε Δε Μιλάμε» και η Πλουμή το «You Gotta Serve Somebody» δίνοντας έτσι το γενικότερο χαρακτήρα της προσωπικής, εικαστικής τους παρουσίας. Οι τεχνοτροπίες τους διαφορετικές. Ο Καραμανώλης με γραφή ρεαλιστική, συμπυκνωμένη,περιεκτική και γενικά λιτή. Από την άλλη μεριά ο Καφούρος με συνθέσεις ιδιαίτερα πυκνές και με ανεξάντλητο πλούτο αναφορών. Τέλος, η Πλουμή,αν και εκπρόσωπος του «αδύνατου» φύλου, ήταν εκείνη που επίσης μέσα από τη ρεαλιστική ματιά της, έδωσε,κατά τη γνώμη μου, το «in your face» στοιχείο περισσότερο από τους υπόλοιπους. Υπήρχε ωστόσο ένα συνεκτικό στοιχείο που ενοποιούσε τη δουλειά όλων κάτω από την ίδια σημαία..Το περιεχόμενο. Η κεντρική ιδέα. Που δεν ήταν άλλο από την κριτική. Τη δριμύτατη κριτική στα προιόντα της κοινωνίας που ζούμε. Την κριτική στα προιόντα του πολιτισμού της βαρβαρότητας που έχουμε δημιουργήσει.

Κριτική που αντικείμενό της αποτέλεσαν οι έννοιες της εξουσίας, του πολέμου, της καταστολής, της ασφάλειας, της κατανάλωσης, της ενημέρωσης,της θρησκείας,της διαφθοράς, του σεξισμού, της μόδας, της υποκρισίας, του κυνισμού, της ψευδοαμφισβήτησης και εν γένει του αστικού τρόπου ζωής. Κριτική που την είδαμε να εκφράζεται τόσο με σκληρότητα, με ωμότητα όσο και με χιούμορ και σατυρική διάθεση. Πάντα όμως μέσα από τους άξονες της παραστατικής γραφής και κυρίως της αμεσότητας, στοιχείων που κυριάρχησαν στις δουλειές όλων. Πιο συγκεκριμένα. Είδα την απόγνωση της ισοπεδωτικής υποταγής στις εκφράσεις των προσώπων δυο υπηρετριών. Είδα υπερμεγέθη «χαρτονομίσματα» που στη θέση των ιστορικά σημαντικά προσώπων που συνήθως εικονογραφούνται επάνω τους υπήρχαν αιμοδιψείς δημοσιογράφοι, ΜΑΤατζήδες, μοντέλα, αποκαμωμένοι από τις τύψεις πολιτικάντηδες, παπάδες, μπράβοι και τόσα άλλα κοινωνικά πρότυπα. Είδα ένα αταίριαστο, μολονότι σύνηθες για την εποχή μας,ζευγάρι αποτελούμενο από έναν επιτυχημένο μεσήλικα και μια νεαρή bimbo να αλληλοσυμπληρώνουν τα υπαρξιακά κενά τους και να ενσαρκώνουν κάποιους που οι ίδιοι θα ήθελαν να είναι,μα δεν είναι, κι όλα αυτά με φόντο μια εκτόξευση πυραύλου,πίσω τους. «Κάθησα» σε γεύμα σε ένα καλοστολισμένο πλούσιο τραπέζι με μενού αποτελούμενο από πιάτα με περιεχόμενο πρόσωπα ανθρώπινα, φτιαγμένα από τροφές.

Είδα πολεμικούς πυραύλους να εκτοξεύονται για να καταστρέψουν και στην πορεία τους να «υποκειμενοποιούνται» και να ζητούν να αποδράσουν από την, χωρίς νόημα, αποστολή τους. Είδα ιστορικά καταξιωμένες προσωπικότητες της Τέχνης, μέσα από την αναγωγή τους σε προιόντα και την άκρατη αναπαραγωγή τους, να αποκτούν νέα «αξία χρήσης» ως διακοσμητικά στοιχεία και να αναδεικνύουν εμβληματικά, γνωστή πορνοστάρ... Σαν θεατής αυτής της έκθεσης «καθρεφτίστηκα» μέσα στους χαρακτήρες των έργων. Ταπεινώθηκα. Ένιωσα στο πετσί μου την ενοχή για όλα αυτά που έχουμε δημιουργήσει ως «δυτικότροπη», σοβαρή, αιώνιου αναπτυξιακού χαρακτήρα, κοινωνία. Αντίκρυσα την ασυδοσία μας, την αδιαφορία μας, την απώλεια των αξιών μας, την καταναλωτική βουλιμία μας, το ασίγαστο πάθος μας για κέρδος, τον καννιβαλισμό μας. Τελικά τον υποβιβασμό μας στο ζωικό επίπεδο, σ’ αυτό δηλαδή της απλής ικανοποίησης αναγκών. Όχι εκείνων που σχετίζονται με την αυτοσυντήρηση ασφαλώς αλλά πιο «εκλεπτυσμένων». Των επίπλαστων, κατασκευασμένων αναγκών που ολοένα και πιο πολλές απ’αυτές στοχοποιούμε καθημερινά για να ικανοποιήσουμε... Ωστόσο, η έκθεση αυτή δε θα μείνει στη μνήμη μου μόνο για τη συναισθηματική φόρτιση που μου προκάλεσε το περιεχόμενο των έργων.

Πρέπει να αναφερθώ και στη μορφή τους η οποία δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητη. Ως μουσικός που έχω ασχοληθεί με τη Σύνθεση σε αρκετό βάθος ομολογώ ότι ένιωσα πολύ οικεία με τη φόρμα κάποιων έργων. Κάποιων έργων που η αυστηρότητα της δομής τους μου έδωσαν την εντύπωση ότι παρακολουθώ κάποια μουσική δημιουργία στην οποία μπορώ να διακρίνω τα μέρη, τις ενότητές της. Κάποιων έργων που η κατοπτρική συμμετρία τους με μετέφερε συνειρμικά σε έργα, θα τολμούσα να πω, βιβλικής ζωγραφικής. Κάποιων έργων που με προκάλεσαν να χαθώ, να περιπλανηθώ, να ταξιδέψω και να δημιουργήσω τους δικούς μου προσωπικούς αισθητικούς συνδυασμούς, τις δικές μου ερμηνείες, μέσα στο πολυδαίδαλο σύμπαν της πολυαναφορικότητάς τους. Κάποιων έργων στα οποία επίσης «καθρεφτίστηκα» βλέποντας τον τεχνοτροπικό εαυτό μου...

Δε θα ήθελα να κατονομάσω έργα και δημιουργούς για να τεκμηριώσω τα προαναφερθέντα. Θέλω να μείνουν όλα αυτά τα στοιχεία καταγεγραμμένα στη μνήμη μου ως μια αδιαίρετη ενότητα. Μια ενότητα που θα τη διατηρήσω σε πείσμα της, εμφυτευμένης σε όλους μας, τάσης ατομικισμού που διέπει τη σκέψη μας και την οδηγεί στο να κατακερματίζει και να απομονώνει από την ιστορία και την κοινωνία, πρόσωπα και καταστάσεις. Δε γνωρίζω ποιά ήταν η μικρή λεπτομέρεια, η «small detail» που ενοποίησε τις διαφορετικότητες αυτών των τριών τριαντάρηδων και τους έφερε σε κοινωνία εικαστικής έκφρασης και επικοινωνίας με τον κόσμο. Θα προσπαθήσω να την ανακαλύψω κοιτάζοντας ξανά και ξανά τον κατάλογο της έκθεσης. Και φυσικά περιμένοντας την επόμενη κοινή τους δουλειά που έρχεται τον Ιούνιο. Θα είμαι και πάλι εκεί..